---

| หน้าแรก | หน้าต่อไป |

---

พลู พลูเป็นไม้เลื้อย มีข้อและปล้องชัดเจน ที่ข้อมีรากสั้น ๆ ออกรอบข้อ ใบเดี่ยวติดกับ ลำต้นแบบสลับใบคล้ายใบโพธิ์ ปลายแหลม ผิวใบมัน ดอกออกรวมกั้นเป็นช่อแน่น เป็น แห่งสีขาว ปลูกโดยใช้ลำต้นปักชำ ขึ้นง่าย คนแก่ใช้ทาปูนแดง รับประทานกับหมาก พลู รสเผ็ด เป็นยาฆ่าเชื้อโรค ขับลม ตามชนบทใช้ตำกับเหล้าทาบริเวณที่เป็นลมพิษ ฆ่าเชื้อโรค ทำให้ชาที่ปลายประสาท บรรเทาอาการคันลงได้ ใช้เป็นยารักษาอาการแพ้ อักเสบแมลงสัตว์กัดต่อย ลมพิษ ฆ่าเชื้อโรค ทำให้ชาที่ปลายประสาท บรรเทาอาการคันลงได้ ใช้เป็นยารักษาอาการแพ้ อักเสบ แมลงสัตว์กัดต่อย ลมพิษ

ไพล ไพลเป็นไม้ลงหัว เหง้าขนาดใหญ่ เนื้อสีเหลือง กลิ่นหอม ใบเรียวยาวปลายแหลม ดอกออกรวมกันเป็นช่อ ช่อดอกรูปร่างเหมือนกระบองโบราณ มีใบประดับสีเขียวนวลอัดกัน แน่น ดอกสีขาวนวล ก้านช่อดอกยาวแทงจากเหง้า ปลูกโดยใช้เหง้า ขึ้นง่าย ไพล แก้ฟกบวมเคล็ดขัดยอก ขับลม ท้องเดิน และช่วยขับระดู นิยมใช้เป็นยา หลังคลอดบุตร

ฟักทอง ฟักทองเป็นพืชล้มลุกที่มีเถายาวเลื้อยไปตามดิน มีมือเกาะยาวที่ข้อ ใบสีเขียวขอบใบ หยัก 5 หยัก ผิวใบจับดูจะรู้สึกสาก ดอกสีเหลือง รูปกระดิ่ง มีดอกตัวผู้และดอกตัวเมียแยกกัน แต่อยู่ในเถาเดียวกัน ผลมีชนาดใหญ่ ลักษณะกลมแบน ผิวขรุขระเป็นพู เนื้อในสีเหลืองจนถึง เหลืองอมส้มและเหลืองอมเขียว เมล็ดรูปไข่แบนจำนวนมาก ปลูกได้ทั่วไป ใช้เมล็ดปลูก ฟักทอง เป็นผักสวนครัว เพราะยอดฟักทอง ดอก เนื้อใน ผลอ่อนหรือผลแก่และเมล็ด ฟักทอง รับประทานอาหาร ทั้งอาหารคาวและอาหารหวาน เช่น ยอดฟักทอง เนื้อผลใช้ผัดกับไข่ แกงเลียง ทำเป็นแกงบวดฟักทอง ฟักทองสังขยา ส่วนเมล็ดใช้คั่วกับเกลือ ใช้เป็นของขบเคี้ยว รสมัน ไม่มีระบุในสรรพคุณยาไทย ใช้เป็นยาถ่ายพยาธิ ใช้ถ่ายพยาธิลำไส้ ถ่ายพยาธิตัวตืด

ฟ้าทะลายโจร ฟ้าทะลายโจรเป็นพืชล้มลุก สูง 1-2 ศอก ลำต้นสี่เหลี่ยม แตกกิ่งด้านข้างจำนวนมาก ใบสีเขียวเป็นมัน ใบรียาว ปลายแหลม ดอกขนาดเล็ก สีขาว มีรอยกระสีม่วงแดง ฝักคล้าย ฝักต้อยติ่ง เมล็ดในสีน้ำตาลอ่อน ปลูกโดยใช้เมล็ดขึ้นง่าย ฟ้าทะลายโจร รักษาโรคติดเชื้อได้หลายโรค ใช้รักษาอาการท้องเดิน และอาการเจ็บคอ

มะเกลือ มะเกลือเป็นต้นไม้ ต้นขนาดกลางถึงขนาดใหญ่ ต้นตัวผู้และต้นตัวเมียแยกกัน ใบรูปไข่รี ปลายแหลม ดอกเป็นช่อ ประกอบด้วยดอกเล็ก สีเหลืองอมเขียว ในต้นตัวเมีย ถ้าเป็นต้นตัวผู้ ดอกสีส้ม ผลกลมสีเขียว แก่เป็นเทา ถ้าช้ำจะมีสีดำ ลูกมะเกลือ ใช้ย้อมผ้าให้สีดำ ปลูกโดยใช้เมล็ด ขึ้นง่าย มะเกลือ รสเบื่อเมา ถ่ายพยาธิตัวตืด และพยาธิใส้เดือนตัวกลม ฆ่าและถ่ายพยาธิ ปากขอ และพยาธิตัวอื่นได้ผลดี

มะขาม มะขามไม้ขนาดใหญ่ เปลือกต้นหนาขรุขระ ใบประกอบมีใบย่อยขนาดเล็กเรียงกัน 10-15 คู่ ดอกสีเหลืองส้ม มีจุดประสีแดง ออกเป็นช่อ ฝักมีเปลือกค่อนข้างแข็ง แต่บางและเปราะ เนื้อในมีทั้งชนิดเปรี้ยวและชนิดหวาน เมล็ดแก่สีน้ำตาลดำ มะขาม ยอดอ่อนและดอกของมะขาม ใช้ใส่ต้มยำปลากรอบ ทำให้มีรสเปรี้ยว ใช้ทำน้ำพริกมะขามหรือจิ้มกับเกลือรับประทาน ส่วนมะขามเปียกรสเปรี้ยว ใช้แต่งรส ทำแกงส้ม นำพริก และคั้นทำน้ำผลไม้ ได้เครื่องดื่มรสเปรี้ยว เย็น ชุ่มคอ ช่วยลดความร้อน ของร่างกายได้ เนื้อฝักแก่ รสเปรี้ยว เป็นยาระบาย ขับเสมหะ เนื้อในเมล็ดมะขามมีรสมัน ใช้ขับพยาธิ รักษาอาการต่างๆดังนี้ อาการท้องผูก พยาธิใส้เดือน อาการไอ มีเสมหะ

มะขามแขก มะขามแขกเป็นไม้พุ่มเล็ก ใบเป็นใบประกอบ ใบย่อยยาวและปลายใบแหลม ดอกเป็นสีช่อสีเหลือง ฝักคล้ายถั่วลันเตา แต่ป้อมและแบนกว่า ใช้เมล็ดปลูก (เมล็ดมีอายุสั้น) มะขามแขก ใบและฝักใช้เป็นยาถ่าย ใบไซ้ท้องท้องมากกว่าฝัก ใบมะขามแขก เป็นยาถ่ายที่ดี

มะดำดีควาย มะดำดีควายเป็นไม้ต้น ใบใหญ่ติดกับลำต้นแบบสลับ ประกอบใบย่อย รูปใบ เรียวยาว หรือขอบใบค่อนข้างขนานกัน ปลายและโคนใบแหลม ดอกเล็กสีขาวอมเหลือง หรืออมเขียว ดอกเป็นช่อยาว ผลค่อนข้างกลมสีน้ำตาล ปลูกโดยใช้เมล็ด มะคำดีควาย ผล รสขม แก้กาฬภายใน แก้พิษไข้ ดับพิษร้อน รักษารังแค ใช้ซักผ้า และสระผมได้ รักษาชันนะตุ

มะพร้าว มะพร้าวเป็นไม้ต้นสูงถึง 5-30 เมตร ใบออกเรียงซ้อนกันเป็นกระจุกอยู่ที่ยอด เป็นใบประกอบรูปขนนก ก้านใบยาว ใบยาวแคบ หนา เนื้อเหนียว สีเขียว ใบประกอบย่อยแตกจาก แกนใหญ่เป็นคู่จำนวนมาก ดอกออกเป็นช่อ อยู่ในใบประดับชนิดที่หุ้มปิด ผลมีรูปร่างทรงกลม หรือกลมรี ผลอ่อนสีเขียว (หรือเหลือง) ค่อย ๆ เปลี่ยนเป็นสีน้ำตาลเมื่อแก่ เปลือกนอกเรียบชั้นกลางเป็นเส้นใยนุ่ม ถัดไปเนื้อแข็งเรียกว่า กะลา จากนั้นจึงถึงเนื้อนุ่มสีขาว รสมัน ข้างในมีน้ำใสรสหวาน ชอบที่ดินปนทราย ปลูกได้ทั่วไป ปลูกมากทางภาคใต้ มะพร้าวมีประโยชน์มาก ใบ ก้าน เส้นใย กะลา นำมาทำเครื่องใช้ไม้สอยหลายชนิด ที่ใช้เป็นอาหาร คือ ยอดอ่อน เนื้อมะพร้าว ทั้งอ่อนและแก่ และน้ำมันมะพร้าว เนื้อมะพร้าวนำมาคั้นกะทิ ใช้ประกอบอาหารคาวและหวานหลายชนิด ช่วยให้อาหารมีรสหวานมัน เช่น แกงเขียวหวานแกงขี้เหล็ก แกงเผ็ดใ่ส่กะทิ แกงบวด สังขยา บัวลอย วุ้นกะทิ เนื้อมะพร้าวหั่นฝอยใส่น้ำเคี่ยว หรือตากแห้งบีบเคี่ยวจะได้น้ำมันมะพร้าว

มะแว้งเครือ มะแว้งเครือเป็นไม้เลื้อย มีหนามตามส่วนต่าง ๆ ทุกส่วนยกเว้นกลีบดอก ใบรูปกลมรี ขอบใบหยักเว้า 2-5 หยัก ผิวใบอาจเรียบหรือมีหนามเล็ก ๆ ตามเส้นกลางใบ ดอกออกเป็นช่อ คล้ายดอกมะเขือ สีม่วงเกสรเหลือง ผลกลม เมื่ออ่อนสีเขียวมีลายเล็กน้อย สุกเปลี่ยนเป็น สีแดงสดใช้เมล็ดปลูก ปลูกได้ทั่วไป ควรปลูกในต้นฤดูฝน มะแว้งเครือ ผลมะแว้งเครือ ใช้เป็นผักจิ้มน้ำพริก รสขมจัด รับประทานสด เป็นผักอีกชนิดหนึ่งช่วยเจริญอาหาร ผลสุก รสขม เป็นยากัดเสมหะ ใช้รักษาอาการไอและขับเสมหะ

มะแว้งต้น มะแว้งต้นเป็นไม้พุ่ม มีหนามแหลมที่โคนต้น ใบคล้ายใบมะเขือพวง ดอกออก เป็นช่อสีม่วงซีด ผลกลม เมื่อสุกสีส้ม ปลูกโดยใช้เมล็ด ขึ้นง่าย มะแว้งต้น ใช้เป็นผักได้ แต่นิยมน้อยกว่ามะแว้งเครือ ผลแก่สด รสขมเป็นยา กัดเสมหะ

มะหาด มะหาดเป็นไม้ต้นขนาดใหญ่ ใบเป็นรูปไข่ หรือขอบขนานรี ริมใบเรียบ ดอกเป็นช่อ เล็ก ๆ สีนวล ผลกลม ปลูกโดยไม่ใช้เมล็ด และการตอนกิ่ง ขึ้นในพื้นดินทุกชนิด มะหาด แก่นทำเป็นปวกหาด ขับพยาธิตัวตืด ละลายกับน้ำทาแก้ผื่นคัน

มังคุด มังคุดเป็นไม้ต้นขนาดกลางถึงใหญ่ ใบใหญ่หนาและแข็ง ใบใหญ่หนาและแข็ง ผิวใบเป็นมัน ดอกเป็นช่อแยกได้เป็นดอกตัวผู้กับดอกตัวเมีย ดอกตัวผู้เป็นสีเหลืองอมแดง หรือสีม่วง ส่วนดอกตัวเมียสีชมพูเข้ม ปลูกโดยการเพาะเมล็ดหรือตอนกิ่ง การปลูกต้อง สนใจเป็นพิเศษ มังคุด เป็นผลไม้รสอร่อย มักนิยมปลูกทางใต้ และทางตะวันออก เปลือกผลแห้ง รสฝาด แก้ท้องเสีย บิด มูกเลือด ใช้นำต้มเปลือกมังคุดล้างแผล ช่วยให้แผลหายเร็ว เป็นยารักษาอาการท้องเดิน ใช้เปลือกผลตากแห้ง ต้มกับน้ำปูนใส หรือฝนกับน้ำรับประทาน บิด ใช้เปลือกผลแห้ง ย่างไฟไหม้เกรียม ฝนกับน้ำปูนใส

ถั่วพู ถั่วพูเป็นพืชล้มลุกลำต้นเลื้อย ใบประกอบออกจากลำต้นแบบสลับ มีใบย่อย 3 ใบ ใบรูปไข่ป้อม ปลายใบและขอบใบแหลม ดอกออกเป็นดอกย่อยสีขาวอมม่วง ฝักแบนยาว มี 4 ปีก เมล็ดภายในกลม ผิวมัน ปลูกโดยใช้เมล็ด ปลูกได้ทั่วไปทุกภาคของประเทศ ถั่วพลู ฝักถั่วพลูเป็นฝักที่กรอบ รสอร่อย ใช้รับประทานสดๆ หรือลวกราดกระทิ หรือผัดกับน้ำมัน เครื่องเคียงกับน้ำพริก ขนมจีน ใส่ทอดมัน แกงเผ็ด ใช้หัวใต้ดินของถั่วพลู เผาหรือนึ่งรับประทาน ช่วยบำรุงกำลัง บำรุงร่างกาย ใช้ฝักอ่อนปรุงอาหาร เมล็ดแก่ต้มสุก รับประทาน หรือนำเมล็ดที่ต้มสุกมาตากแห้ง บดเป็นผง

ถั่วเหลือง ถั่วเหลืองเป็นพืชล้มลุกสีเหลี่ยม มีขนยาวคลุมอยู่ทุกส่วนของลำต้น ใบเป็น ใบประกอบ จัดแบบสลับใบย่อย 3 รูปคล้ายรูปไข่ปลายแหลม ใบมีขนทั้งด้านบนและ ด้านล่าง ดอกเล็กสีขาวอมม่วง ฝักแบนยาว มีเมล็ด 2-5 เมล็ด ถั่วเหลือง ถั่วเหลืองเป็นพืชที่ให้โปรตีนสูง และไขมันที่ร่างกายต้องการ ในถั่วเหลืองมีสารอาหารครบครัน ถั่วเหลืองปรุงเป็นอาหารได้หลายชนิด คือ น้ำนม ถั่วเหลือง หรือเรียกว่า น้ำเต้าหู้

ยอ ยอเป็นต้นไมขนาดเล็ก ใบใหญ่หนาสีเขียวสด ดอกเล็กสีขาวเป็นกระจุก ผลกลมยาวรี มีตาเป็นปุ่มรอบผล ผลอ่อนสีเขียวสด เปลี่ยนเป็นสีขาวนวลเมื่อสุก กลิ่นฉุน เป็นพืชที่ใช้เมล็ดปลูก พบขึ้นอยู่ทั่วไป ๆ ไปตามบ้าน ใบยอ ใบยอและผลยอใช้รับประทานเป็นผักได้ ใบยอเป็นผักที่นิยมรองก้นกระทงห่อหมก ทางภาคใต้นิยมใช้ใบยออ่อนๆ ซอยเป็นฝอยแกงเผ็ดกับปลาใส่ขมิ้น ลูกยอใช้ทำส้มตำแทน มะละกอ รากของต้นยอ เมื่ออายุ ๓-๔ ปี ใช้เป็นสีย้อมผ้าได้ เปลือกรากจะให้สีแดง ส่วนเนื้อในเปลือกจะให้สีเหลือง ย้อมผ้าฝ้าย ผ้าไหม ให้สีที่คงทน ผลดิบหรือผลห่ามสด รสขมเล็กน้อย ผลยอแก้อาการเจียน ขับลมบำรุงธาตุใช้ผลยอดิบหั่นปิ้งไฟพอเหลืองกรอบต้มเน้ำเป็น กระสายยาใช้ร่วมกับยาอื่น แก้คลื่นไส้อาเจียนได้ผล ใช้เป็นยาแก้คลื่นใส้อาเจียนที่ไม่รุนแรงได้

ย่านาง ย่านางเป็นไม้เลื้อย รูปใบรูปไข่ยาว หรือรูปไข่ขอบขนาน ปลายใบเรียว แหลมโคนมน ดอกเป็นช่อขนาดเล็ก ผลสีเหลืองแดง ปลูกโดยใช้หัวหรือเมล็ด ขึ้นได้ทั่วไป รากย่านางแก้ไข้ทุกชนิด

---

| หน้าแรก | หน้าต่อไป |