ความยุ่งยากทางการเมืองและภาวะน้ำท่วมหนักทั่วประเทศ ทำให้รัฐบาลไม่มีเวลาสำหรับการกดดันจากกลุ่มพลังภาคใต้ ส่งผลให้กลุ่มการเมือง กลุ่มสิทธิมนุษยชน และกลุ่มศาสนาอิสลามดูต้องลดความเคลื่อนไหวลง ที่สำคัญพบว่ากระแสข่าวที่ว่ากลุ่มประเทศอาหรับกำลังรุกคืบเข้าซื้อที่ดินจากชาวบ้านอิสลาม กำลังทำให้มลายูอิสลามบางส่วนโดยเฉพาะชาวบ้านที่มีความใกล้ชิดกับคนพุทธ และนักวิชาการเกิดความตื่นตัว หันกลับมาปกป้องไทยพุทธในชุมชนและใน ๓ จชต.ให้อยู่ในพื้นที่ต่อไปให้ได้ เพื่อคงการดูแลจากรัฐบาลไทยเอาไว้ ยกเว้นความพยายามกดดันให้มีการยกเลิกพ.ร.ก.ฉุกเฉินฯและการถอนทหาร ยังคงเป็นไปอย่างต่อเนื่อง เพราะมีแนวโน้มการตอบรับที่ดีจากนรม.และหน่วยงานของรัฐ
         อย่างไรก็ตาม สื่ออินเตอร์เนตของอิสลาม กลับพยายามเสริมสร้างบทบาทด้วยการเร่งปลุกระดมฟื้นความแค้นมลายูอิสลาม และใช้ศาสนาเป็นเครื่องมือสร้างความหวาดระแวงและความแตกแยกระหว่างคนต่างเชื้อชาติและศาสนา ที่สำคัญคือพยายามรุกเข้าควบคุมวิถีชีวิตและการทำมาหากินของมลายูอิสลามโดยการใช้ศาสนาเข้าปลุกระดมเพื่อให้มีการใช้กำลังเข่นฆ่าผู้ที่ไม่อยู่ในกรอบที่พวกตนกำหนดไว้อย่างน่าวิตกยิ่ง เช่นเดียวกับกลุ่มนักศึกษาที่มีการเคลื่อนไหวในลักษณะโยนหินถามทางทดสอบท่าทีของคนไทยและหน่วยงานความมั่นคงว่าจะมีการขยับตัวบ้างหรือไม่กับปฏิบัติการกระทบฟ้าของพวกตน

สำหรับการก่อเหตุในช่วงระหว่าง ๑-๓๑ ต.ค.๕๓    เท่าที่รวบรวมได้ จำนวน ๗๕ เหตุการณ์ มีลักษณะของความพยายามต้าน/ยันและตอบโต้การรุกของจนท.ด้วยการใช้ชีวิตผู้บริสุทธิ์โดยเฉพาะชาวพุทธมาเป็นเครื่องมือต่อรอง ความพยายามเพิ่มสถิติด้วยการก่อเหตุกับเป้าหมายที่อ่อนแอ การหลีกเลี่ยงความสูญเสียและการเผชิญหน้าด้วยการลอบวางระเบิดและฝังกับระเบิด และความพยายามแสดงให้เห็นถึงความมีประสิทธิภาพในการประสานงานด้วยการใช้วันสัญลักษณ์ ๒๕ ต.ค.๕๓ ในการลงมือก่อเหตุกับคนไทยพุทธพร้อมๆกัน ๓ จังหวัด หากดูเหมือนจะสำเร็จได้ในระดับอำเภอของจ.นราธิวาส เท่านั้น ทั้งนี้ จำนวนผู้ที่เสียชีวิตและบาดเจ็บจากเหตุความรุนแรง เท่าที่รวบรวมได้ มีจำนวนรวมทั้งสิ้น ๗๗ ราย แยกเป็นไทยพุทธ ๔๖ คน และอิสลาม ๓๑ คน โดย จ.นราธิวาส มีการก่อเหตุมากที่สุด ๓๔ เหตุการณ์ รองลงมาคือ จ.ปัตตานี ๒๔ เหตุการณ์ จ.ยะลา ๑๕ เหตุการณ์ และ จ.สงขลา ๒ เหตุการณ์

แนวโน้มของถานการณ์     การก่อเหตุใน ต.ค.๕๓ ที่มีการก่อเหตุพร้อมๆกันถึง ๑๙ จุด ในวันสำคัญ น่าจะเป็นความพยายามสูงสุดที่กลุ่มก่อเหตุจะทำได้แล้ว ดังนั้นหากไม่มีเหตุการณ์ที่ไม่คาดคิดเกิดขึ้น เชื่อว่าการก่อเหตุอย่างแท้จริงโดยไม่นับการก่อกวนน่าจะทำได้ในระดับ ๖๐-๗๐ เหตุการณ์/เดือน และอาจลดลงได้หากเกิดอุทกภัยขึ้นในพื้นที่ อย่างไรก็ตาม ต้องพึงตระหนักถึง ประการแรก การก่อเหตุที่ลดน้อยลงผิดปกติใน จ.ยะลา และประการที่ ๒ การรุกคืบเข้าก่อเหตุใน ต.ทรายขาว อ.โคกโพธิ์ จ.ปัตตานี ซึ่งเป็นพื้นที่ที่ดูเหมือนว่าพุทธ-อิสลามสามารถอยู่ร่วมกันอย่างกลมกลืนมายาวนาน เพื่อส่งนัยของการคุกคามไปยังการอยู่ร่วมกันของพุทธ-อิสลามในพื้นที่อื่นๆ ซึ่งยังมีอยู่อีกหลายพื้นที่โดยเฉพาะในปัตตานี อนึ่ง การเตรียมยกเลิกพ.ร.ก.ฉุกเฉินฯในบางพื้นที่ซึ่งดูเหมือนจะไม่มีเหตุร้ายเกิดขึ้นนั้น ต้องพึงตระหนักด้วยว่าการไม่มีเหตุร้ายเกิดขึ้นในพื้นที่นั้นๆ ส่วนหนึ่งเป็นเพราะจำนวนไทยพุทธใกล้เคียงกับอิสลาม และอีกส่วนหนึ่งเป็นเพราะมีมาตรการป้องปรามที่มีประสิทธิภาพคุมสภาพพื้นที่อยู่อยู่ ดังนั้นการยกเลิกพ.ร.ก.ฉุกเฉินฯอย่างไม่รอบคอบ โดยเฉพาะในพื้นที่ซึ่งมีไทยพุทธจำนวนน้อยปะปนอยู่ เท่ากับเป็นการเปิดช่องให้กลุ่มแบ่งแยกดินแดนรุกเข้าควบคุมอิสลามในพื้นที่ได้ เช่นเดียวกับการยกเลิก ศอ.บต.และพตท.๔๓ เมื่อประมาณปี ๒๕๔๖ มาแล้ว โดยเฉพาะต้องระวังการยกเลิก พ.ร.ก.ฉุกเฉินฯ ในอ.เบตง ซึ่งเป็นพื้นที่ ที่มีลักษณะของ“ภัยคุกคามที่มองไม่เห็น แต่สัมผัสได้” ด้วย

สถิติและนัยของการก่อเหตุ
          การก่อเหตุในช่วง ๑-๓๑ ต.ค.๕๓ เท่าที่รวบรวมได้ สรุปได้ว่ามีการก่อเหตุ จำนวน ๗๕ เหตุการณ์ ซึ่งต่ำกว่า ๙๔ เหตุการณ์ (เป็นการก่อกวน ๓๘ เหตุการณ์)ในช่วงเดียวกันของ ก.ย.๕๓ ทั้งนี้ จ.นราธิวาส ที่มีการก่อเหตุมากที่สุด ๓๔ เหตุการณ์ โดย อ.รือเสาะ มีการก่อเหตุ มากที่สุด ๙ เหตุการณ์ นอกนั้นมีการก่อเหตุอำเภอละ ๑-๓ เหตุการณ์ จ.ปัตตานี มีการก่อเหตุ ๒๔ เหตุการณ์ โดย อ.เมือง มีการก่อเหตุมากที่สุด ๕ เหตุการณ์ รองลงมาคือ อ.ยะรัง และ อ.สายบุรี มีการก่อเหตุ พื้นที่ละ ๔ เหตุการณ์ ส่วน จ.ยะลา ๑๕ เหตุการณ์ โดย อ.รามัน มีการก่อเหตุมากที่สุด ๑๐ เหตุการณ์ ส่วน จ.สงขลา มีการก่อเหตุ ๒ เหตุการณ์ ทั้งนี้ การก่อเหตุทั้ง ๗๕ เหตุการณ์ แยกเป็น การลอบยิงตัวบุคคล ๓๘ เหตุการณ์ การวางระเบิด ๓๒ เหตุการณ์ การซุ่มโจมตี ๒ เหตุการณ์ และการเผาสถานที่ ๒ เหตุการณ์ และอื่นๆ ๑ เหตุการณ์ ทำให้มีผู้เสียชีวิตและบาดเจ็บ เท่าที่รวบรวมได้จำนวน ๗๗ คน แยกเป็น ไทยพุทธ ๔๖ คน (เสียชีวิต ๑๖ คน บาดเจ็บ ๓๐ คน) อิสลาม ๓๑ คน (เสียชีวิต ๑๔ คน บาดเจ็บ ๑๗ คน)

ข้อพิจารณา
         ๑.การก่อเหตุแสดงนัยชัดเจนถึงความพยายามที่จะต้าน/ยันการรุกไล่ของ จนท. ด้วยการใช้ชีวิตของผู้บริสุทธิ์ไทยพุทธเป็นเครื่องมือต่อรอง ส่งผลให้คนไทยพุทธสูญเสียถึง ๔๖ ราย สูงกว่าการสูญเสียของอิสลาม
         ๒.การก่อเหตุมีลักษณะของการรักษาสถิติการก่อเหตุไม่ให้ตกลง โดยการก่อเหตุต่อเป้าหมายที่อ่อนแอ ซึ่งเดินทางตามลำพัง และการใช้วันที่ ๒๕ ต.ค.๕๓ โหมการก่อเหตุถึง ๑๙ เหตุการณ์ ในวันเดียว
         ๓.การก่อเหตุมีลักษณะของความพยายามที่จะแสดงศักยภาพ โดยการก่อเหตุพร้อมๆกัน ๓ จังหวัด แต่ดูเหมือนจะประสบความสำเร็จเฉพาะใน จ. นราธิวาส เท่านั้น โดยมี อ.รือเสาะเป็นศูนย์กลางเชื่อมโยงไปยัง อ.รามัน จ.ยะลา เพียง ๑ จุดคือที่ต.ตะโละหะลอ สู่ อ.กะพ้อ จ.ปัตตานี อีก ๑ จุดที่ ต.กะรุบี เท่านั้น และกระจายไปยังอำเภอต่างๆรอบๆ ได้แก่ อ.ระแงะ อ.ยี่งอ อ.บาเจาะ อ.ศรีสาคร ..
         ๔. การก่อเหตุแสดงให้เห็นชัดเจนถึงความพยายามหลีกเลี่ยงความสูญเสีย และการเผชิญหน้า ทำให้การลอบวางระเบิดและการโจมตีต่อ hard target ลดลงเหลือเพียง ๕ เหตุการณ์ เท่านั้น หากหันไปลอบวาง/ฝังระเบิดต่อเป้าหมาย soft target แทนถึง ๒๗ เหตุการณ์
         ๕. กลุ่มก่อเหตุกำลังทำลายภาพลักษณ์ของการอยู่ร่วมกันอย่างสันติระหว่างพุทธ-อิสลาม ในพื้นที่ ต.ทรายขาว อ.โคกโพธิ์ จ.ปัตตานี ซึ่งมีทั้งการวางระเบิดตลาด และการยิงผู้ใหญ่บ้านไทยพุทธ อย่างต่อเนื่องติดต่อกัน ๒ เดือน เพื่อส่งนัยเตือนให้เห็นถึงอันตรายของการอยู่ร่วมกันระหว่างพุทธ-อิสลาม ไปยังพื้นที่อื่นๆ

การเคลื่อนไหวของแกนนำและ sympathizer
         เนื่องจากความยุ่งยากทางการเมืองและอุทกภัยอย่างหนักทั่วประเทศ ทำให้กลุ่มการเมือง กลุ่มสิทธิมนุษยชน และกลุ่มศาสนาอิสลามไม่มีช่องทางกดดันรัฐบาลได้ จนต้องลดความเคลื่อนไหวลง (ยกเว้นกลุ่มมุสลิมเพื่อสันติ) จึงเกิดช่องว่างให้สื่ออินเตอร์เนตของอิสลามแทรกเข้ามาปลุกปั่นสร้างความแตกแยกระหว่างคนต่างเชื้อชาติและศาสนาทั้งในและนอก๓ จชต.อย่างน่าวิตกยิ่ง เช่นเดียวกับการปลุกกระแสชาตินิยมอิสลามเพื่อแยกอิสลามออกจากโลกภายนอก โดยเฉพาะสื่อไทยแลนด์นิวส์ดารุสลาม ขณะที่กลุ่มนักศึกษามลายูอิสลามกำลังทดสอบมาตรการและความจริงใจของคนไทยและหน่วยงานของรัฐต่อสถาบันกษัตริย์ อย่างชัดเจนเป็นครั้งแรก
          การปลุกปั่นสร้างความแตกแยกระหว่างพุทธ-อิสลาม
         - วัดย่านหนองจอก ขวางนร.คลุมฮิญาบในโรงเรียน (thailandnewsdarussalam.com ๘ ต.ค.๕๓)
         - มุสลิมเพื่อสันติแถลงการณ์ ๖ ปีตากใบ จี้รัฐคืนความยุติธรรมสู่ชายแดนใต้ (ประชาชาติอิสลามออนไลน์ ๒๕ ต.ค.๕๓)
         - ความยุติธรรมเดินช้า "คดีอัสฮารี-อิหม่ามยะผา-ไอร์ปาแย" ยังไม่เห็นแสงสว่าง!.(สถาบันอิศรา ๒๓ ต.ค.๕๓)
         - ปฏิบัติการสังหารหมู่ชาวมลายูมุสลิม.....ลอบเผาบ้านชาวไทยพุทธลางร้าย......สงครามเชื้อชาติ “ (bungarayanews.com ๙ ต.ค.๕๓)
          การนำศาสนามาเป็นเครื่องมือควบคุมวิถีชีวิตอิสลาม
         - ชาวรือเสาะกว่า ๑ พันคน ร่วมพิธีทางศาสนา?!? ขอให้เกิดความสงบสุขในพื้นที่ - (ประชาชาติอิสลามออนไลน์ ๓๐ ต.ค.๕๓)
         - มิวสิควีดีโอจับสาวสวยคลุมหิญาบ(แต่งกายมุสลิม) เต้นสายสะโพกยั่วน้ำลาย (มุสลิมไทยดอทคอม ๑๐ ต.ค. ๕๓)
         การถอนทหารและการยกเลิกพรก.ฉุกเฉิน
         - เสนอรัฐถอนทหาร๓จว.ตั้งเขตปกครองพิเศษแก้ปัญหา (เนชั่นทันข่าว ๕ ต.ค. ๕๓)
         - ชำแหละ พ.ร.ก.ฉุกเฉินฯ เปิดช่องละเมิดสิทธิ-สวนทาง รธน. (สถาบันอิศรา ๓๑ ต.ค.๕๓)
          การรุกคืบดึงสถาบันฯเข้าสู่ปัญหาความขัดแย้งระหว่างเชื้อชาติและศาสนา
         - ๒๐๐นักศึกษาใต้รำลึกตากใบ ‘ตะโกนบอกฟ้า’องค์กรฯสิทธิออกแถลง (bungaraya ๒๖ ต.ค.๕๓)
         - รำลึก ๖ ปีตากใบ ๒๕ ตุลาคม ๒๕๔๗ วันแรกที่ “เหยื่อแดนใต้.... เริ่มกำพร้า” (BungarayaNews ๒๗ ต.ค.๕๓)
         - ๖ ปีตากใบ เมื่อกระบวนการยุติธรรมมิอาจให้ความเป็นธรรม (thailandnewsdarussalam .com ๒๗ ต.ค.๕๓)

ความเคลื่อนไหวของรัฐบาล
         หน่วยงานของรัฐยังคงมุ่งซื้อใจมลายูอิสลามอย่างไม่ลดละ โดยในช่วงรายงาน พบว่านอกเหนือจากการจัดงบประมาณสำหรับประกันตัวผู้ต้องขังคดีความมั่นคงที่เป็นมลายูอิสลามพร้อมการจัดหาอาชีพให้แล้ว ยังมีความพยายามที่จะยกเลิก พรก.ฉุกเฉินฯ ในบางพื้นที่ ดังเช่น ในพื้นที่ อ.เบตง หรือ อ.กาบัง จ.ยะลา อ.แว้ง จ.นราธิวาส อ.แม่ลาน จ.ปัตตานี

ข้อพึงพิจารณา
         ๑. พื้นที่ทั้ง ๔ อำเภอดังกล่าวนั้น เมื่อดูเผินจะมีความคล้ายกันคือการก่อเหตุในพื้นที่มีน้อย หากเมื่อพิจารณาให้ลึกลงไปจะพบว่าทั้ง ๔ อำเภอยังมีความแตกต่างกันอยู่บ้าง โดย ๒ อำเภอ คือ อ.เบตงและอ.แม่ลาน เป็นพื้นที่ซึ่งกลไกรัฐและประชากรพุทธ-อิสลามมีจำนวนใกล้เคียงกัน จึงยังสามารถถ่วงดุลกันได้ ส่วนอีก ๒ อำเภอ คือ อ.กาบังและ อ.แว้ง เป็นพื้นที่ซึ่งมีคนไทยพุทธจำนวนน้อยโดยเฉพาะ อ.กาบัง มีเพียง ๑๕.๗% เท่านั้น แต่อำเภอนี้คนไทยพุทธ-อิสลามแยกกันอยู่คนละตำบลจึงสามารถดูแลชุมชนของตนเองได้ ขณะที่อ.แว้งนั้นในบางพื้นที่ คนไทยพุทธมีจำนวนน้อยอย่างน่าอันตรายปะปนอยู่กับอิสลาม ทั้งนี้ ปัจจัยสำคัญที่ทำให้พื้นที่ซึ่งแตกต่างกัน มีการก่อเหตุน้อยเหมือนกัน คือ มาตรการป้องปรามการเคลื่อนไหวก่อเหตุของแนวร่วมทั้งในและนอกพื้นที่ได้อย่างมีประสิทธิภาพ คือพ.ร.ก.ฉุกเฉินฯและการมีกำลังทหารนอกพื้นที่ ๓ จชต.เข้ามาประจำอยู่ ดังนั้นการยกเลิก พรก.ฉุกเฉินฯย่อมส่งผลกระทบต่อความสงบของพื้นที่ดังกล่าวอย่างแน่นอน
         ๒. พื้นที่ซึ่งดูเหมือนว่าคนพุทธ-อิสลามสามารถอยู่ร่วมกันได้อย่างสันติ คือเป้าหมายการรุกทำลายของแนวร่วม ดังนั้น ความพลั้งพลาดด้วยการยกเลิกพ.ร.ก.ฉุกเฉินฯ โดยขาดความรอบคอบ ขาดการพิจารณาสภาพแวดล้อมที่แตกต่างของแต่ละพื้นที่ และไม่มีมาตรการรองรับที่มีประสิทธิภาพ ย่อมเป็นการเปิดทางรุกให้กับฝ่ายตรงข้ามในทันที่

                                               ............................................