| หน้าแรก | ย้อนกลับ | หน้าต่อไป |

            จดหมายถวายมายังพระองค์ปัทมราช  เจ้าอาว์เจ้าน้าของกระหม่อมฉัน  ให้ทราบพระหฤทัยว่า.....
            ในเดือนห้าข้างขึ้นที่ในกรุงเทพ ฯ แขวงกรุงเทพ ฯ แลหัวเมืองใกล้เคียงมีความเปนไข้ป่วงใหญ่ลงรากเกิดขึ้น.....
        ....................
            แลการพระเมรุพระศพ กรมสมเด็จพระเดชาดิศรนั้น  กระหม่อมฉันก็ได้ให้ทำมาแต่เดือนยี่..... เร่งทำให้ทันแล้ง..... ครั้ง ณ วันศุกร์..... จึงได้ให้เชิญพระโกษฐพระศพกรมสมเด็จพระเดชาดิศร มาขึ้นมหาพิไชยราชรถ  ตั้งขบวนแห่เข้าเมรุท้องสนามหลวง  มีการมหรศพต่าง ๆ  สี่วันสี่คืน  ตามอย่างการพระศพกรมสมเด็จพระปรมานุชิต  ครั้งก่อน.....
        ....................
            กระหม่อมฉันได้บุตรชายคนหนึ่ง..... กระหม่อมฉันให้ชื่อมนุษย์นาคมานพ.....
        ....................
            กระหม่อมฉันเห็นอาการเจ้าพระยานคร  เปนอันน่ากลัวนักไว้ใจไม่ได้.....
        ....................
            ที่ผู้สำเร็จราชการเมืองพังงานั้น  จะให้พระยาเสนานุชิต  เปนนายขำ  ซึ่งเปนพระภักดีนุชิตผู้ช่วยนั้น  จะให้ไปเปนพระยาตะกั่วป่า  แทนพระยาเสนานุชิต  นายสิงห์บุตรพระยาเสนานุชิตจะให้เปนที่พระภักดีนุชิต  ผู้ช่วยราชการเมืองพังงา.....
            จดหมายถวายมา  ณ  วันจันทร์  แรม หนึ่ง  ค่ำ  เดือน เจ็ด  ปีวอกโทศก ฯ
 

        จดหมายถวายมายังพระองค์เจ้าปัทมราช.....
        ป้านุ้ยละทิ้งเสดจเสีย  ออกไปอยู่เมืองนครศรีธรรมราช..... นับได้ถึง ๔๒ ปีมาแล้ว  ไม่ได้พบกับเสดจเลย  กระหม่อมฉันคิดสงสารเสดจด้วยคิดไปตามสามัญวิตก  ว่าบุตรเดียวกับมารดา  เมื่อบ้านเมืองเปนปรกติ  ไม่มีศึกเสือเหนือใต้  มีไภยต้องแตกแตนกระจัดพรัดพรายดังครั้งกรุงเก่าเสียแก่พม่านั้นแล้ว  ไม่ควรจะแพลงพลัดพรัดพรากจากกับนานดังนี้เลย..... ครั้งนั้นเปนครั้งคราวที่ควรอยู่แล้ว  ที่จะเชิญเสดจออกไปพบป้านุ้ย  อย่าให้เสียทีที่ป้านุ้ยยังมีชีวิตอยู่  จนเสดจก็เจริญพระชนม์ถึง ๗๒ แล้วนั้น  จึ่งได้ทูลชวนเชิญเสดจแล้วรับเสดจไปด้วย  แล้วยอมให้เสดจอยู่เมืองนครศรีธรรมราช  ไปกว่าป้านุ้ยจะสิ้นอายุ.....
        ....................
            ตัวเลขสักเปนข้าในเสดจก็มีจำนวนหลายร้อยอยู่ในเมืองนครศรีธรรมราช.....
            สินเดิมของป้านุ้ย  เปนสิ่งของทองรูปพรรณแลเงินตราที่เปนเงินเดิมแลทำมาหาได้ใหม่..... ถ้าป้านุ้ยสิ้นอายุลง ใครเล่าจะควรได้มรฎก.....
            เบี้ยหวัดแลเงินเดือนของเสดจ  แลเบี้หวัดของป้านุ้ย  จำนวนปีวอกโทศก  ได้ถวายออกไปเสร็จแล้ว..... สิบสามเดือนเปนเงินชั่งหกตำลึง  เบี้ยหวัดห้าชั่งเปนส่วนของเสดจ   เบี้ยหวัดป้านุ้ยสองชั่ง.....
            จดหมาย  ณ  วันพุธ  แรม สิบสอง ค่ำ  เดือน เจ็ด  ปีรกาตรีศก  ศักราช ๑๒๒๓
 

            จดหมายถวายมายังพระองค์เจ้าปัทมราช.....
        ....................
            ราชการในกรุงเทพ ฯ ทุกวันนี้มีแต่ด้วยเรื่องเมืองเขมร  เกิดรบพุ่งยุ่งยิ่งกันมาก  เปนเหตุด้วยบุตรชายหญิงขององค์สมเด็จพระหริรักษ์ ฯ  ที่ถึงแก่พิราลัยไปนั้น  ไม่มีความสมัครสโมสรแก่กัน ต่างคนต่างจะชิงกันเปนเจ้าเมืองเขมรต่อไป  แต่งพวกออกไปหัวเมือง  เกลี้ยกล่อมคนเปนกองทัพแล้วรบกันหลายแห่งหลายตำบล  นักองค์วีถา  นักองค์ศิริวงค์ ๆ  เปนผู้ก่อเหตุเดิม  แล้วบัดนี้หนีเข้ามาอยู่ในกรุงเทพ ฯ  องค์พระนโรดม ฯ  มหาอุปราชกับพระยาเขมรก็อพยพครอบครัว  หนีเข้ามาอยู่ที่เมืองพัตบองเมืองอุดงมีไชย  ยังอยู่แต่พระหริราชดนัย ฯ กับเจ้าผู้หญิง  บัดนี้ที่กรุงเทพ ฯ ได้แต่งตั้งเจ้าพระยามุขมนตรี แลพระยาสีหราชฤทธิไกร  ยกออกไปทางบก  โดยทางเมืองพัตบอง  แลให้พระยาฤทธิไกรเกรียงหาญ กับ พระ (ราช) เสนา ยกออกไปทางเรือ  ขึ้นเมืองกำปอด  เพื่อจะให้รงับการเมืองเขมรให้สงบ  บัดนี้การเรื่องนั้นก็ยังไม่จบลง
           พระยาเสนหามนตรี  นำแขกเมืองขึ้นเมืองนครศรีธรรมราช  คุมดอกไม้ทองเงินเข้ามาส่งตามกำหนด  หนังสือของเสดจฝากมาถึงกระหม่อมฉันนั้น  ก็ได้รับทราบความแล้ว..... ด้วยปีนี้ราชตระกูลนี้มีเคราะห์ร้าย..... ผู้มีบันดาศักดิ์ตายมากนัก  ผ่อนปรนไม่ทันเปนความจนใจ
        ....................
            วังน่าเดี๋ยวนี้ท่านประชวนมาแต่เดือนเก้า..... กระหม่อมฉันจะขอไปเยี่ยมก็ให้มาห้ามเสียว่าอย่าให้ไป  กลัวคนจะฤาว่าประชวรมาก.....
            อนึ่งกรมหลวงวงศาธิราชสนิท  ก็ป่วยโรคคล้ายกับเจ้าพระยานคร.....
        ....................
            จดหมายมา  ณ  วันพุธ..... ศักราช ๑๒๒๓  เปนวันที่ ๓๘๔๓  ในรัชกาลปัตยุบันนี้ ฯ