โคลงโลกนิติ

---

| ย้อนกลับ | หน้าต่อไป |    

เสียสินสงวนศักดิ์ไว้ เสียศักดิ์สู้ประสงค์  เสียรู้เร่งดำรง  เสียสัตย์อย่าเสียสู้

วงศ์หงส์  สิ่งรู้  ความสัตย์ ไว้นา  ชีพม้วยมรณา

 

ตัดจันทน์ฟันม่วงไม้ แปลงปลูกหนามรามรก  ฆ่าหงส์มยุรนก  เลี้ยงหมู่กากินเนื้อ

จัมบก  รอบเรื้อ  กระเหว่า เสียนา  ว่ารู้ลีลา

 

วัดช้างเบื้องบาทรู้ วัดอุทกชักกมุทมาลย์  ดูครูสดับโวหาร  ดูตระกูลเผ่าผู้

จักสาร  แม่นรู้  สอนศิษย์  เพื่อด้วยเจรจา

 

พระสมุทรสุดลึกล้น สายดิ่งทิ้งทอดวา  เขาสูงอาจวัดวา  จิตมนุษย์นี้ไซร้

คณนา  หยั่งได้  กำหนด  ยากแท้หยั่งถึง

 

ไม้ล้มควรข้ามได้ คนล้มจักข้ามกราย  ทำชอบชอบห่อนหาย  ทำผิดผิดจักให้

โดยหมาย  ห่อนได้  ชอบกลับ  สนองนา   โทษแท้ถึงตน

 

ทรชนยากไร้อย่า อย่าหยิบทรัพย์อุดหนุน  ก่อเกื้อเกือบเกินทุน  ครั้นค่อยคลายวายไร้

ทำคุณ  หย่อนให้  มันมั่ง มีนา  กลับสู้ดูแคลน

 

เทพาพันเทพเรื้อง บ่เท่าพระอินทร์องค์  คุณพันหนึ่งดำรง  มีโทษอันหนึ่งไซร้

ฤทธิรงค์  หนึ่งได้  ความชอบ ไว้นา  กลบกล้ำพันคุณ

 

ใครซื่อซื่อต่อตั้ง ใครคดคดผ่อนผัน  ทองแดงว่าสุวรรณ  ดุจลูกสูส่องเถ้า

ตามกัน  ตอบเต้า  ยังถ่อง เหมือนฤา  ว่าโอ้เป็นลิง

 

รักกันอยู่ขอบฟ้า เสมออยู่หอแห่งเดียว  ชังกันบ่แลเหลียว  เหมือนขอบฟ้ามาป้อง

เขาเขียว  ร่วมห้อง  ตาต่อ กันนา  ป่าไม้มาบัง

 

ให้ท่านท่านจักให้ นบท่านท่านจักปอง  รักท่านท่านควรครอง  สามสิ่งนี้เว้นไว้

ตอบสนอง  นอบไหว้  ความรัก เรานา  แต่ผู้ทรชน

 

แม้นมีความรู้ดั่ง ผิบ่มีคนชู  หัวแหวนค่าเมืองตรู  ทองบ่รองรับพื้น

สัพพัญญู  ห่อนขึ้น  ตาโลก  ห่อนแก้วมีศรี

 

ราชรถปรากฏด้วย ควันประจักษ์แก่ไฟ  ราชาอิสระในไอ  ชายย่อมเฉลิมเลิศแล้

ธงไชย  เที่ยงแท้  สมบัติ  ปิ่นแก้วเกศหญิง

 

กระเหว่าเสียงเพราะแท้ หญิงเลิศเพราะรักผัว  นักปราชญ์มาตรรูปมัว  เพราะเพื่อรสธรรมนั้น

แก่ตัว  แม่นหมั้น  หมองเงื่อน งามนา  ส่องให้เห็นงาม

 

นารายณ์วายเว้นจาก อากาศขาดสุริยจร  เมืองใดบ่มีวร  แม้ว่างามล้นฟ้า

อาภรณ์  แจ่มหล้า  นักปราชญ์  ห่อนได้งามเลย

 

เจ็ดวันเว้นดีดซ้อม อักขระห้าวันหนี  สามวันจากนารี  วันหนึ่งเว้นล้างหน้า

ดนตรี  เนิ่นช้า  เป็นอื่น  อับเศร้าศรีหมอง

 

ใครจักผูกโลกแม้ เหล็กเท่าลำตาลตรึง  มนตร์ยาผูกนานหึง  ผูกเพื่อไมตรีนั้น

รัดรึง  ไป่หมั้น  หายเสื่อม  แน่นเท้าวันตาย

 

จำสารสับปลอกเกี้ยว จำนาคมนตร์โอฬาร  จำคนเพื่อใจหวาน  จำโลกนี้นั่นแล้

ตีนสาร  ผูกแท้  ต่างปลอก  แต่ด้วยไมตรี

 

ผจญคนมักโกรธด้วย ผจญหมู่ทรชนดี  ผจญคนจิตโลภมี  ผจญอสัตย์ให้ยั้ง

ไมตรี  ต่อตั้ง  ทรัพย์เผื่อ แผ่นา  หยุดด้วยสัตยา

 

คนใดคนหนึ่งผู้ เคียดฆ่าคนอนันต์  ไป่ปานบุรุษอัน  เธียรท่านเยินยอแล้

ใจฉกรรจ์  หนักแท้  ผจญจิต เองนา  ว่าผู้มีชัย

 

สงครามแสวงท่วยแกล้ว กลคดีพึงหา  ยามกินรสโอชา  หาปราชญ์ล่ำเลิศผู้

อาสา  ท่านรู้  ชวนเพื่อน กินนา  เมื่อแก้ปริศนา

 

แสวงรู้พึงคบด้วย แสวงทรัพย์คบพาณิช  แสวงหายศศักดิ์ชิด  ผิใคร่ได้ลูกไซร้

บัณฑิต  ง่ายไซร้  ชอบราช  เสพส้องเมียสาว

 

ร้อยคนหาแกว่นแกล้ว พันหนึ่งหาปัญญายง  แสนคนเสาะคนตรง  ไม่เท่าคนหนึ่งผู้

กลางณรงค์  ยิ่งรู้  ยังยาก  อาจอ้างอวยทาน

 

เมื่อน้อยเรียนเร่งรู้ ครั้นใหญ่หาสินมา  เมื่อกลางแก่ศรัทธา  ครั้งแก่แรงวอกเว้า

วิชา  สู้เหย้า  ทำแต่ บุญนา  ห่อนได้เป็นการ

 

ความรู้ดูยิ่งล้ำ คิดค่าควรเมืองนับ  เพราะเหตุจักอยู่กับ  โจรจักเบียนบ่ได้

สินทรัพย์  ยิ่งไซร้  กายอาต มานา  เร่งรู้เรียนเอา

 

คนใดโผงพูดโอ้  อวดว่ากล้าอย่าฟัง   หมาเห่าเล่าอย่าหวัง   สองเหล่าเขาหมู่นี้

อึงดัง  สัปปลี้  จักขบ ใครนา  ชาติเชื้อเดียวกัน

 

สนิมเหล็กเกิดแต่เนื้อ กินกัดเนื้อเหล็กจน  บาปเกิดแก่ตนคน  บาปย่อมทำโทษซ้ำ

ใจตน  กร่อนขร้ำ  เป็นบาป  ใส่ผู้บาปเอง

 

ฟักแฟงแตงเต้าถั่ว หว่านสิ่งใดให้ผล  ทำทานหว่านกุศล  ทำบาปบาปซั้นซั้น

งายล  สิ่งนั้น  ผลเพิ่ม พูนนา  ไล่เลี้ยวตามตน

 

มีสินฤาเท่าผู้ ข้าศึกฤาปานปุน  รักใดจัดเพิ่มพุน  แรงอื่นฤาจักได้

มีคุณ  พยาธิไซร้  รักอาต มานา  เท่าด้วยแรงกรรม

 

อย่าโทษไทท้าวท่วย อย่าโทษสถานภูผา  อย่าโทษหมู่วงศา  โทษแต่กรรมเองสร้าง

เทวา  ย่านกว้าง  มิตรญาติ  ส่งให้เป็นเอง

 

หมอแพทย์ว่าไข้ โหรว่าเคราะห์แรงรุม  แม่มดว่าผีกุม  ปราชญ์ว่ากรรมเองไซร้

ลมคุม  โทษให้  ทำโทษ  ก่อสร้างมาเอง

 

ดูข้าดูเมื่อใช้ ดูมิตรพงศารัก  ดูเมียเมื่อไข้จัก  อาจจักรู้จิตไว้

การหนัก  เมื่อไร้  จวนชีพ  ว่าร้ายฤาดี

 

ช้างสารหกศอกไซร้ งูเห่ากลายเป็นปลา  ข้าเก่าเกิดแต่ตา  เมียรักนอนร่วมห้อง

เสียงา  อย่าต้อง  ตนปู่  ก็ดี  อย่าไว้วางใจ

 

โทษท่านผู้อื่นเพี้ยง ปองติฉินนินทา  โทษตนเท่าภูผา  ป้องปิดคิดซ่อนเร้น

เมล็ดงา  ห่อนเว้น  หนักยิ่ง  เรื่องร้ายหายสูญ

 

บรรทมยามหนึ่งไท้ หกทุ่มหมู่บัณฑิต  สามยามพวกพาณิช  นอนสี่ยามนั้นแล

ทรงฤทธิ์  ทั่วแท้  นรชาติ  เที่ยงแท้เดียรฉาน

 

ราชาธิราชน้อม อำมาตย์เป็นบรรทัด  ฝูงราษฎร์อยู่ศรีสวัสดิ์  เมืองดั่งนี้เลิศแล้

ในสัตย์  ถ่องแท้  ทุกเมื่อ  ไพร่ฟ้าเปรมปรีดิ์

 

ข้าท่านคร้านหลีกเจ้า ชีบ่เล่าเรียนเขียน  ชาวนาละความเพียร  สามสิ่งนี้โหดให้

จากเจียร  อ่านไซร้  ไถถาก  โทษแท้คนฉิน

 

นกน้อยขนน้อยแต่ รังแต่งจุเมียผัว  มักใหญ่ย่อมคนหวัว  ทำแต่พอตัวไซร้

พอตัว  อยู่ได้  ไพเพศ  อย่าให้คนหยัน

 

เริ่มการตรองตรึงไว้ การจะลุจึงไข  เดื่อดอกออกห่อนใคร  ผลผลิตติดแล้วแผร้ง

ในใจ  ข่าวแจ้ง  เห็นดอก  แพร่ให้คนเห็น

 

อายครูไซร้ถ่อยรู้ อายแก่ราชาคลา  อายแก่ภรรยาหา  อายกับทำบุญแล้

วิชา  ยศแท้  บุตรแต่ ไหนมา  สุขนั้นฤามี

 

หลีกเกวียนให้หลีกห้า ม้าหลีกสิบศอกกราย  ช้างสี่สิบศอกคลาย  เห็นทุรชนหลีกให้

ศอกหมาย  อย่าใกล้  คลาคลาด  ห่างพ้นลับตา

 

คนใดละพ่อทั้ง อันทุพพลชรา  ขับไล่ไม่มีปรา  คนดั่งนี้ฤาแคล้ว

มารดา  ภาพแล้ว  นีเนตร  คลาดพ้นไภยัน

 

พายเถิดพ่ออย่ารั้ง จวนตะวันจักสาย  ของสดสิ่งควรขาย  ตระลาดเลิกแล้วอ้า

รอพาย  ส่องฟ้า  จักขาด ค่าแฮ  บ่นอื้อเอาใคร

 

ก้านบัวบอกตื้นลึก มารยาทส่อสันดาน  โฉดฉลาดเพราะคำขาน  หย่อมหญ้าเหี่ยวแร้งเรื้อ

ชลธาร  ชาติเชื้อ  ควรทราบ  บอกร้ายแสลงดิน

 

อย่าเอื้อมเด็ดดอกฟ้า สูงสุดมือมักตรอม  เด็ดแต่ดอกพยอม  สูงก็สอยด้วยไม้

มาถนอม  อกไข้  ยามยาก ชมนา  อาจเอื้อมเอาถึง

 

ถึงจนทนสู้กัด อย่าเที่ยวแล่เนื้อเถือ  อดอยากเยี่ยงอย่างเสือ  โซก็เสาะใส่ท้อง

กินเกลือ  พวกพ้อง  สงวนศักดิ์  จับเนื้อกินเอง

 

ไกรสรแสบท้องแทบ บ่ภักษ์ผลไม้มี  ไกรสรซูบอินทรีย์  บ่ภักษ์รสเนื้อช้าง

เสียชี  วิตแฮ  ป่ากว้าง  สมเพช ก็ดี  ดั่งนี้ธรรมดา

 

อย่าขุดขอดท่านด้วย อย่าถากท่านด้วยตา  ฟังคำกล่าวมฤษา  หยิบบ่ศัพท์กลับย้อน

วาจา  ติค้อน  โสตหนึ่ง นะพ่อ  โทษให้กับตน

 

อย่าชักน้ำน่านเข้า อย่าแนะเศึกศัตรู  ไฟในอย่าเชิดชู  ไฟนอกอย่านำเข้า

คลองคู  สู่เหย้า  นำออก  หม่นไหม้มัวหมอง

 

ขันขันขุยฆ่าไม้ คิดพ่างผลกทลี  ลูกม้าฆ่าชนนี  ลาภฆ่าคนโลภม้วย

หนามมี  ฆ่ากล้วย  ลาเกิด ตนนา  ดุจไม้มีหนาม

 

เบิกทรัพย์วันละบาทซื้อ นายหนึ่งเลี้ยงพยัคฆา  สองสามสี่นายมา  บังทรัพย์สี่ส่วนถ้วน

มังสา  ไป่อ้วน  กำกับ กันแฮ  บาทสิ้นเสือตาย

 

โคควายวายชีพได้ เป็นสิ่งเป็นอันยัง  คนเด็ดดับสูญสัง  เป็นชื่อเป็นเสียงได้

เขาหนัง  อยู่ไซร้  ขารร่าง  แต่ร้ายกับดี

 

ฆ่าควายหมายแล่ล้ม กลัวแต่เสียเครื่องแกง  เฉกเช่นจักจัดแจง  เกรงแต่มักหมดไม้

ตัวแพง  ห่อนได้  การใหญ่ เหย้าแฮ  ห่อนได้เรือนงาม

 

สิกขาบทยิ่งล้ำ เป็นพิษแก่อลัชชี  คุณธรรม์สิ่งสรรพ์ดี  เป็นพิษแก่พาลแล้

คัมภีร์  โฉดแท้  ในโลก  ห่อนได้สดับจำ

 

ยอข้ายอเมื่อแล้ว ยอยกครูยอสนิท  ยอญาติประยูรมิตร  คนหยิ่งแบกยศบ้า

การกิจ  ซึ่งหน้า  เมื่อลับ หลังแฮ  อย่ายั้งยอควร

 

เป็นคนคิดแล้วจึ่ง อย่ามลนหลับตา  เลือกสรรหมั่นปัญญา  สติริรอบให้

เจรจา  แต่ได้  ตรองตรึก  ถูกแล้วจึงทำ

 

เพื่อนกิน สิ้นทรัพย์แล้ว หาง่าย  หลายหมื่นมี  เพื่อนตาย  ถ่ายแทนชี  หากยาก  ฝากผีไข้

แหนงหนี  มากได้  วาอาตม์  ยากแท้จักหา

 

อ่อนหวานมานมิตรล้น หยาบบ่มีเกลอกราย  ดุจดวงศศิฉาย  สุริยส่องดาราไร้

เหลือหลาย  เกลื่อนใกล้  ดาวดาษ ประดับนา  เมื่อร้อนแรงแสง

 

คนพาลพวกหนึ่งน้ำ รู้ว่าตนเป็นพาล  พวกนี้วัจนาจารย์  นับว่าปราชญ์ได้บ้าง

ใจหาญ  กระด้าง  จัดใช่ พาลพ่อ  เพื่อรู้สึกตน

 

นารีเสาวภาครูป ชายมีความรู้สรรพ  พราหมณ์รู้เวทยานับ  ภิกษุเกิดทรัพย์ไซร้

เป็นทรัพย์  ทรัพย์ได้  ว่าทรัพย์ พราหมณ์นา  เพื่อรู้ธรรมา

 

พญากลัวข้าศึก ชี้บ่เล่าเรียนเขียน  ชาวนาละความเพียร  ทั้งสามสิ่งนี้ให้

เบียดเบียน  อ่านไซร้  คร้านเกี่ยว การนา  โทษแท้สาธารณ์

 

ชาติ  เกิดรูปพร้อม ชรา  ร่างสาธารณ์  พยาธิ  บันดาล  มรณะ  กาแร้ง

อาการ  เหี่ยวแห้ง  ต่าง ต่าง  แย่งยื้อกันกิน

 

สารสืบฉบับสิ้น ชำระเรื่องคงของ  ผิดเพี้ยนเปลี่ยนแปลงลอง  ล้วนโอวาทปราชญ์แท้

เสร็จสนอง  เก่าแท้  ลิขิต เดิมนา  ถี่ถ้วนควรถนอม

---

| ย้อนกลับ | หน้าต่อไป | บน |