กลหมากรุกไทย ได้ประมวลกลหมากรุกไว้ 224 กล เป็นการไล่และการหนีหมากรุกปลายกระดาน หมากรุกที่ได้เปรียบเสียเปรียบกันไม่มาก หากหมากเข้ากลก็จะไล่ให้จนหรือถ้าหนีออกจากกลได้ก็จะไม่แพ้ ใช้ได้ทั้งฝ่ายหนีและฝ่ายไล่ การนำเสนอได้จัดเรียงไว้ตามลำดับ จากกลที่ง่ายซึ่งเป็นกลหลักพื้นฐาน ไปหากลที่ยาก และซับซ้อนกว่า การเดินหมากรุกที่แสดงไว้ จะเป็นการเดินที่ยาวที่สุดสำหรับผู้ไล่ และผู้หนีที่ชำนาญด้วยกันทั้งสองฝ่าย ถ้าผู้หนีไม่สันทัดจะจนเร็วกว่ากำหนด ถ้าผู้ไม่ไม่สันทัดอาจไล่ไม่จน
คำชี้แจงวิธีใช้กลหมากรุก
| 1. วางหมากรุกไว้ตามกล2. การเฉลย 2.1. การเฉลยหลัก เป็นการเดินไล่และหนีของผู้ชำนาญทั้งสองฝ่าย 2.2. การเฉลยละเอียด เป็นการเดินไล่เมื่อฝ่ายหนี เดินออกไปจากแบบของผู้ชำนาญ ถ้ามีลูกศรแยกไป แสดงว่าอาจหนีได้หลายทาง เวลาเดินจริงให้เดินตามทางที่ดีกว่า โดยสังเกตเครื่องหมายตาเติมที่ดีกว่า การเฉลยละเอียดจะแสดงไว้เพียงบางกลเพื่อเป็นตัวอย่าง3. ฝ่ายดำเป็นฝ่ายหนี ฝ่ายขาวเป็นฝ่ายไล่ ฝ่ายขาวจะเป็นผู้เดินก่อนทุกกล |
กลการไล่แบบต่างๆ
1. กลการไล่ด้วยเบี้ยสองตัว
ขุนฝ่ายหนีต้องอยู่หน้าเบี้ยฝ่ายไล่ และต้องอยู่ใกล้มุมใดมุมหนึ่งของกระดาน ในเบี้ยสองตัวนั้นตัวหนึ่งต้องเป็นเบี้ยคว่ำ และมีขอบเขตจำกัด มีอยู่46 กล ด้วยด้วยกันคือ
 |
| กลที่16 7 ทีหมากดำหนี 8 ทีหมากขาวไล่ |
 |
| กลที่17 8ทีหมากดำหนี 9ทีหมากขาวไล่ |
 |
| กลที่18 9 ทีหมากดำหนี 10 ทีหมากขาวไล่ |
 |
| กลที่19 10 ทีหมากดำหนี 11 ทีหมากขาวไล่ |
 |
| กลที่20 2 ทีหมากดำหนี 3 ทีหมากขาวไล่ |
 |
| กลที่21 3 ทีหมากดำหนี 4 ทีหมากขาวไล่ |
 |
| กลที่22 4 ทีหมากดำหนี 5 ทีหมากขาวไล่ |
|
| กลที่23 4 ทีหมากดำหนี 5 ทีหมากขาวไล่ |
  |
| กลที่24 5 ทีหมากดำหนี 6 ทีหมากขาวไล่ |
 |
| กลที่25 5 ทีหมากดำหนี 6 ทีหมากขาวไล่ |
 |
| กลที่26 6 ทีหมากดำหนี 7 ทีหมากขาวไล่ |
  |
| กลที่27 6 ทีหมากดำหนี 7 ทีหมากขาวไล่ |
 |
| กลที่28 3 ทีหมากดำหนี 4 ทีหมากขาวไล่ |
 |
| กลที่29 5 ทีหมากดำหนี 6 ทีหมากขาวไล่ |
  |
| กลที่30 6 ทีหมากดำหนี 7 ทีหมากขาวไล่ |
 |
| กลที่31 5 ทีหมากดำหนี 6 ทีหมากขาวไล่ |
 |
| กลที่32 6 ทีหมากดำหนี 7 ทีหมากขาวไล่ |
 |
| กลที่33 7 ทีหมากดำหนี 8 ทีหมากขาวไล่ |
 |
| กลที่34 8 ทีหมากดำหนี 9 ทีหมากขาวไล่ |
 |
| กลที่35 4 ทีหมากดำหนี 5 ทีหมากขาวไล่ |
 |
| กลที่36 5 ทีหมากดำหนี 6 ทีหมากขาวไล่ |
 |
| กลที่37 9 ทีหมากดำหนี 10 ทีหมากขาวไล่ |
 |
| กลที่38 9 ทีหมากดำหนี 10 ทีหมากขาวไล่ |
 |
| กลที่39 10 ทีหมากดำหนี 11 ทีหมากขาวไล่ |
 |
| กลที่40 5 ทีหมากดำหนี 6 ทีหมากขาวไล่ |
 |
| กลที่41 5 ทีหมากดำหนี 6 ทีหมากขาวไล่ |
 |
| กลที่42 7 ทีหมากดำหนี 8 ทีหมากขาวไล่ |
 |
| กลที่43 6 ทีหมากดำหนี 7 ทีหมากขาวไล่ |
 |
| กลที่44 7 ทีหมากดำหนี 8 ทีหมากขาวไล่ |
 |
| กลที่45 10 ทีหมากดำหนี 11 ทีหมากขาวไล่ |
 |
| กลที่46 17 ทีหมากดำหนี 18 ทีหมากขาวไล่ |
กลนี้เป็นกลสำหรับใช้ไล่ ถ้าฝ่ายหนีไม่เดินตามเฉลยหลัก
พยายามเดินบังคับขุนดำให้เข้ากล เพื่อไล่กินเบี้ยคว่ำดำเสียก่อน
แล้วจึงไล่ให้เข้าตาจนตามเฉลยหลัก
(ภาพเคลื่อนไหว) ...
