พระอุโบสถ   อยู่ทางฝั่งซ้ายของกำแพงแลง หลังคาซ่อมแซมแล้ว เป็นสมัยรัตนโกสินทร์ ส่วนฐานเป็นสมัยอยุธยาตอนปลาย
                    มณฑป  ประดิษฐานพระพุทธบาทหินทราย ไม่ปรากฎหลักฐานว่า สร้างในสมัยใด แต่สันนิษฐานว่า สร้างในสมัยรัชกาลที่ ๕ นี้เอง มีศิลปะสวยงาม ยอดมณฑปไม่มีแล้ว เพราะหักพังไป ส่วนพระอุโบสถก็มาบูรณะกันในสมัยรัชกาลที่ ๕
                    พระพุทธรูปสำคัญ มีสร้างด้วยหินเขียวขนาดเท่าตัวคน ๒ องค์ เป็นพระพุทธรูปสมัยทวารวดี มีพระพุทธรูปสร้างด้วยหินเขียวปางสมาธิ เป็นพระพุทธรูปแบบทวารวดี พระพุทธรูปหินทรายแดง ปางประทานพร สร้างสมัยลพบุรี ๑ องค์ พระพุทธรูปปางนาคปรก สมัยลพบุรี ๓ องค์ และพระพุทธรูปหินทรายแดง สมัยอยุธยา ปางมารวิชัย มีจำนวนหลายองค์ อยู่ในพระวิหารต่าง ๆ และพระอุโบสถ ได้รับการซ่อมแซมแล้ว
                    พระบรมสารีริกธาตุ บรรจุไวัในองค์พระพุทธปรางค์ และที่เก็บรักษาไว้ในพระอาราม เป็นพระบรมธาตุที่กรมศิลปากรขุดได้ ๓ องค์ พร้อมด้วยผอบทองคำ เมื่อวันที่ ๒๕ พฤศจิกายน พ.ศ.๒๔๙๗ และมอบไว้ให้เป็นสมบัติของวัดมหาธาตุ
                    วัดนี้มีต้นไม้ร่มรื่นไปทั่วบริเวณวัด และเป็นไม้ที่หายากเช่น โพธิ์เงิน โพธิ์ทอง ทองกวาว ลำไยเถา การเวก โพธิ์หนาม ปีป หมัน มะค่าไก่ จัน ดีเหม็น ไทรนิโครธ ฯ
                พระบรมราชานุสาวรีย์พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช  ปฐมกษัตริย์แห่งมหาราชวงศ์จักรี เคยรับราชการในตำแหน่ง "หลวงยกบัตรเมืองราชบุรี" ในสมัยกรุงศรีอยุธยาตอนปลาย ในรัชกาลสมเด็จพระเจ้าเอกทัศ (พ.ศ.๒๓๐๑ - ๒๓๑๐) จากนั้นจึงมาถวายตัวเข้ารับราชการกับสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช
                    ที่ตั้งของพระบรมราชานุสาวรีย์อยู่ที่เชิงเขาแก่นจันทน์ ซึ่งเขาแก่นจันทน์เป็นเขาที่สูงของตัวเมืองราชบุรีคือ สูง ๑๔๑ เมตร อยู่ทางขวาของถนนเพชรเกษมก่อนจะพ้นจากตัวเมืองราชบุรี อยู่ในเมืองเห็นเขาลูกไหนสูงพ้นยอดตึกสูง ๆ คือเขาแก่นจันทน์
                    ทางขึ้นเขาแก่นจันทน์อยู่ทางซ้ายของพระบรมราชานุสาวรีย์ รถขับขึ้นไปบนลานยอดเขาได้อย่างสบาย บนลานยอดเขามีวิหารประดิษฐานพระพุทธรูปสำคัญคือ "พระพุทธนิโรคันตรายชัยวัฒน์จตุรทิศ" ซึ่งพระพุทธรูปองค์นี้พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวได้สร้างไว้จำนวน ๔ องค์ ประดิษฐานอยู่สี่ทิศคือสระบุรีแทนทิศตะวันออก ลำปางแทนทิศเหนือ พัทลุงแทนทิศใต้ และราชบุรีแทนทิศตะวันตก เป็นพระคู่บ้านคู่เมือง บนลานกว้างขวางมาก เป็นจุดมองเห็นทิวทัศน์ทั่วเมืองราชบุรี และยังเป็นลานที่ชาวเมืองขึ้นมาออกกำลังกันในตอนเย็น แถมยังมีฝูงไก่แจ้ คอยรับข้าวเปลือกที่น่าจะเป็นคนดูแลสถานที่ใส่ถุงวางไว้ขายถุงละ ๑๐ บาท ซื้อข้าวเปลือกโปรยให้แก่ได้บุญ
                เขาวัง  สมเด็จพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ์ (ช่วง บุนนาค) เมื่อพ้นจากหน้าที่ผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์แล้ว ได้มาพำนักอยู่ที่ราชบุรี ได้สร้างอาคารที่พักอาศัย ซึ่งเป็นศาลากลางจังหวัด และศาลากลางมณฑลในเวลาต่อมา สร้างวัดศรีสุริยวงศ์ และสร้างพระราชวังถวายพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เพื่อเป็นที่ประทับพักแรมเมื่อแปรพระราชฐาน รัชกาลที่ ๕ เคยเสด็จมาประทับเพียงครั้งเดียวในปี พ.ศ.๒๔๒๐ เพื่อออกรับราชทูตโปรตุเกส จนถึงในรัชกาลที่ ๗ โปรดเกล้า ฯ อุทิศพระราชวังแห่งนี้ให้เป็นวัด ชาวราชบุรีจึงร่วมกันบริจาคเงินบูรณะซ่อมแซมตำหนักหลังต่าง ๆ ตลอดจนสร้างเพิ่มเติม ที่ประทับนั้นซ่อมแซมคงจะไม่ได้ จึงได้รื้อแล้วสร้างอุโบสถขึ้นแทนที่ ส่วนห้องโถงหรือท้องพระโรงยังอยู่ดี ผมไปโชคดีได้พบพระมหาองค์หนึ่ง ท่านเป็นแฟนหนังสือผม ท่านไปถามคณะพรรคที่ไปกับผมว่าเป็นทหารหรือเปล่า เพราะเห็นร่างกายใหญ่โต พอ ๆ กับผม พรรคพวกผมบอกว่าไม่ได้เป็น แล้วชี้มาทางผมที่ไม่ได้อยู่ในกลุ่มว่าคนนั้นเป็น ชื่อ... ท่านก็เลยเข้ามาพบและบอกว่าเป็นแฟนหนังสือมาหลายปีแล้ว เลยพาชมวัด เปิดห้องท้องพระโรงให้ชม เสียดายที่คณะผมมีเวลาน้อยไปเลยชมไม่ทั่ว รอบห้องโถงปลูกไม้กระถางประเภทชวนชมเอาไว้สวยงาม ที่ระเบียงติดกับศาลาการเปรียญ มองลงไปเห็นทิวทัศน์ของตัวเมืองราชบุรี ตอนจะกลับท่านมหาวีระ วิ่งไปเอาหนังสือมาให้เล่มหนึ่งเป็นหนังสือที่ดีอย่างยิ่ง เล่มโตทีเดียว ก็ต้องขอกราบขอบพระคุณท่านไว้ตรงนี้ด้วย
                เขางู  หากออกจากนครปฐม ข้ามสะพานข้ามทางรถไฟ มายังถนนเพชรเกษมสายเลี่ยงเมือง พอถึงสี่แยกไฟสัญญาณ เลี้ยวขวาเข้าถนนสาย ๓๐๘๗ เส้นทางไปยังแหล่งท่องเที่ยวสำคัญคือ ในเขตอำเภอจอมบึง และอำเภอสวนผึ้ง หรือจะเลยไปยังอำเภอโพธารามก็ได้ เลี้ยวขวาไปประมาณ ๖ กม.ถึงสี่แยกเจดีย์หัก เลี้ยวซ้ายจะไปยังจอมบึงและสวนผึ้ง เลี้ยวขวานิดเดียวจะมายังเขางู เลยต่อไปจะไปยังวัดหนองหอย และไปยังโพธาราม ไปวัดเขาช่องพราน ไปชมค้างคาวนับล้านตัวออกหากินในตอนเย็น บินกันเป็นสายเลยทีเดียว แล้วเช้าจึงบินกลับไม่ทราบว่าไปหากินไกลถึงไหน ไปลงสวนผลไม้ของใครเข้าคงหมดสวน
                เขางูมีถ้ำหลายแห่ง บางแห่งพบโบราณวัตถุสมัยทวารวดี มีภาพปูนปั้นและภาพจำหลักบนผนังถ้ำ ซึ่งนักวิชาการสันนิษฐานว่ามีอายุประมาณพุทธศตวรรษที่ ๑๒ - ๑๓ ไปเขางูตามเส้นทางที่บอก เลี้ยวขวาตรงสี่แยกเจดีย์หัก แล้วเลี้ยวซ้ายเข้าไปตรงพระพุทธรูปที่เชิงเขา ประทับยืน รถยนต์ขึ้นได้สะดวก มีถ้ำหลายถ้ำคือ ถ้ำฤษี ประดิษฐานพระพุทธรูปศิลาสมัยทวารวดีเรียกว่า "พระพุทธฉาย" เป็นพระพุทธรูปนั่งห้อยพระบาท ที่ผนังถ้ำด้านซ้ายมีพระพุทธรูปปางเสด็จจากดาวดึงส์จำหลักบนศิลา ถ้ำจีน มีพระพุทธรูปสมัยทวารวดีเช่นกัน ถ้ำจาม มีพระพุทธรูปปางมารวิชัยจำหลักที่ผนังถ้ำ และพระพุทธรูปปางไสยาสน์ศิลปะสมัยทวารวดี
                วัดหนองหอย  อยู่เลยทางเข้าเขางูไปหน่อย พบทางแยกแล้วเลี้ยวขวาไป ทางขวาของถนนคือตัววัดหนองหอยเรียกว่าสายหินยานคงจะได้ เพราะสร้างพระพุทธรูปใหญ่บนยอดเขา แต่ทางซ้ายมีวิหารเจ้าแม่กวนอิมประทับยืน มีโรงทานอาหารมังสะวิรัช มีวัตถุมงคลเกี่ยวกับเจ้าแม่กวนอิม น่าจะเรียกว่าฝ่ายมหายาน คนไปกันแน่นทางฝั่งนี้ มากกว่าไปไหว้พระพุทธรูปองค์ใหญ่บนเขาที่รถยนต์ขึ้นได้สะดวก
                ตลาดสนามหญ้า  ผมได้บอกเส้นทางไว้แล้ว หรือสงสัยถามชาวเมืองคนไหนก็ได้ เป็นชี้ทางถูกหมด พอตกเย็นก็จะแน่นขนัดไปด้วยร้านอาหารทั้งคาวและหวาน
                เข้าร้านข้าวต้ม เข้าทางถนนที่อยู่ริมแม่น้ำ ไปก็จะถึงลานที่มานั่งกินอาหารกันแน่นเต็มลานหรือจะนั่งในร้านก็มีหลังคาคลุมหน่อยก็ได้ แผงอาหารสำเร็จรูปอยู่ด้านหน้า มีอาหารสำเร็จรูปหลายอย่างแบบข้าวต้มกุ๊ยแท้ และมีเมนูอาหารตามสั่ง ขนาดปลาจารเม็ดยังมีในเมนู เมื่อสั่งอาหารโดยไปชี้เอาในอ่างหรือสั่งจากเมนู คนจัดอาหารลงจานจะจัดตรงแผง แล้วส่งไปยังโรงครัวที่อยู่ใกล้ ๆ กัน อาหารจะมาเร็วมาก ผมไปกันหลายคน สั่งกันสนุก อาหารราคาถูก เริ่มต้นอย่าข้ามของงดีราชุบรีคือ "เต้าหู้พะโล้" เนื้อเต้าหู้อร่อยมาก เนื้อแน่นเรียกว่าหากรุ่งขึ้นกลับบ้าน ตอนเช้าต้องย้อนมาตลาดสดที่อยู่ติดกันกับตลาดสนามหญ้า มาซื้อเต้าหู้แคระที่ร้านเพ็กเอ็ง ๐๓๒ ๓๑๘ ๔๔๓ เข้าทางท่าเทียบเรือ กลับไปทำกินต่อที่บ้าน สั่งเต้าหู้พะโล้แล้ว ต้องสั่ง "ไส้หมูพะโล้" น้ำพะโล้เข้าเนื้อนุ่ม มีรสเปี่อยแต่ได้เคี้ยว แล้วให้ตามเสียด้วย "ขาหมูพะโล้" กินกันให้อ้วนเป็นพะโล้ไปเลย ๓ พะโล้แล้ว สั่งพวกผักบ้าง กุ่ยช่ายขาวผัดกับเต้าหู้
                ชี้เอามาจากในอ่างจับฉ่าย อาหารหลักของข้าวต้มพุ้ยหรือตามด้วยพวกตุ๋นก็ไปชี้เอา
                ซี่โครงหมูทอดกระเทียมพริกไทย ตามด้วยปลาเนื้ออ่อนทอดกระเทียมพริกไทย
                หอยลายผัดน้ำพริกเผา ความร้อนในการผัดให้เก่งมาก หอยสุกแล้วอ้าปากเห็นเนื้อน่ากินนัก ต้องตักราดข้าว สูตรผม ข้าวสวย ๑ ถ้วย ตามด้วยข้าวต้มอีก ๑ ถ้วย
                ร้านใกล้ ๆ กัน ชื่อร้านขนมหวาน ซื้อเอามาไว้ก่อนจะได้เอามาปิดท้ายข้าวต้ม