เสวนาวรรค - หมวดคบหา

วิสฺสาสา ภยมนฺเวติ            เพราะความไว้ใจภัยจึงตามมา

อติจิรํ นิวาเสน ปิโย ภวติ อปฺปิโย            เพราะอยู่ด้วยกันนานเกินไป คนที่รักกันก็มักหน่าย

ยํ เว เสวติ ตาทิโส            คบคนใดก็เป็นเช่นคนนั้น

ทุกฺโข พาเลหิ สํวาโส     อมิเตเนว สพฺพทา
อยู่ร่วมกับคนพาลนำทุกข์มาให้เสมอไป เหมือนอยู่ร่วมกับศัตรู

ธีโร จ สุขสํวาโส     ญาตีนํว สมาคโม
อยู่ร่วมกับปราชญ์นำสุขมาให้ เหมือนสมาคมกับญาติ

นิหียติ ปุริโส นิหีนเสวี            ผู้คบคนเลวย่อมเลวลง

ทุกฺโข พาเลหิ สงฺคโม            สมาคมกับคนพาลนำทุกข์มาให้

สุโข หเว สปฺปุริเสน สงฺคโม            สมาคมกับสัตบุรุษนำสุขมาให้

น ปาปชนสํเสวี     อจฺจนฺตสุขเมธติ            ผู้ไม่คบคนชั่ว ย่อมได้รับสุขส่วนเดียว

สงฺเกเถว อมิตฺตสฺมึ           ควรระแวงในศัตรู

มิตฺตสฺมิมฺปิ น วิสฺสเส            แม้ในมิตรก็ไม่ควรไว้ใจ

นาสฺมเส กตปาปมฺหิ            ไม่ควรไว้ใจคนทำบาป

นาสฺมเส อตฺตตฺถปญญมฺหิ            ไม่ควรไว้ใจคนเห็นแก่ประโยชน์ส่วนตัว

ตครํ ว ปลาเสน     โย นโร อุปนยฺหติ
ปตฺตาปิ สุรภี วายนฺติ     เอวํ ธีรูปเสวนา
คนห่อกฤษณาด้วยใบไม้
แม้ใบไม้ก็หอมไปด้วยฉันใด การคบกับนักปราชญ์ก็ฉันนั้น

ปูติมจฺฉํ กุสคฺเคน      โย นโร อุปนยฺหติ
กุสาปิ ปูติ วายนฺติ     เอวํ พาลูปเสวนา
คนห่อปลาเน่าด้วยใบหญ้าคา
แม้หญ้าคาก็พลอยเหม็นเน่าไปด้วยฉันใด การคบคนพาลก็ฉันนั้น

สทฺเธน จ เปสเลน จ     ปญฺญวตา พหุสฺสุเตน จ
สขิตํ หิ กเรยฺย ปณฺฑิโต     ภทฺโท สปฺปุริเสหิ สงฺคโม
บัณฑิตพึงทำความเป็นเพื่อนกับคนมีศรัทธา มีศีลเป็นที่รัก
มีปัญญาและเป็นพหุสูต เพราะการสมาคมกับคนดี เป็นความเจริญ

ปสนฺนเมว เสเวยฺย     อปฺปสนฺนํ วิวชฺชเย
ปสนฺนํ ปยิรุปา เสยฺย     รหทํวุทกตฺถิโก
บุคคลควรคบผู้เลื่อมใสเท่านั้น ควรเว้นผู้ไม่เลื่อมใส
ควรเข้าไปนั่งใกล้ผู้เลื่อมใส เหมือนผู้ต้องการน้ำเข้าไปหาห้วงน้ำฉะนั้น
 

ปกิณณกวรรค - หมวดเบ็ดเตล็ด

หิริโอตฺตปฺปญฺเญว     โลกํ ปาเลติ สาธุกํ
หิริและโอตตัปปะ ย่อมรักษาโลกไว้เป็นอันดี

โลโกปตฺถมฺภิกา เมตฺตา            เมตตาเป็นเครื่องค้ำจุนโลก

อรติ โลกนาสิกา            ความริษยาเป็นเหตทำโลกให้ฉิบหาย

อโรคฺยปรมา ลาภา            ความไม่มีโรค เป็นลาภอย่างยิ่ง

กาโล ฆสติ ภูตานิ     สพฺพาเนว สหตฺตนา
กาลเวลา ย่อมกินสรรพสัตว์พร้อมทั้งตัวมันเอง

สพฺพญฺจ ปฐวึ ทชฺชา     นากตญฺญุมภิราธเย
ถึงให้แผ่นดินทั้งหมด ก็ยังคนอกตัญญูให้จงรักไม่ได้

หนนฺติ โภคา ทุมฺเมธํ            โภคทรัพย์ ย่อมฆ่าคนมีปัญญาทราม

สกฺกาโร กาปุริสํ หนฺติ            สักการะ ย่อมฆ่าคนชั่วเสีย

นตฺถิ โลเก รโห นาม     ปาปกมฺมํ ปกุพฺพโต
ชื่อว่าที่ลับของผู้ทำบาปกรรม ไม่มีในโลก

โภคา สนฺนิจยํ ยนฺติ     วมฺมิโกวูปจียติ
โภคทรัพย์ของผู้ครองเรือนดี
ย่อมถึงความพอกพูน เหมือนจอมปลวกกำลังก่อขึ้น

รูปํ ชีรติ มจฺจานํ     นามโคตฺตํ นฺ ชีรติ
ร่างกายของสัตร์ย่อยยับได้ แต่ชื่อและสกุลไม่ย่อยยับ

อตีตํ นานฺราคเมยฺย            ไม่ควรคำนึงถึงสิ่งที่ล่วงมาแล้ว

นปฺปฏิกงฺเข อนาคตํ             ไม่ควรหวังในสิ่งที่ยังมาไม่ถึง

อิตฺถีธุตฺโต สุราธุตฺโต     อกฺขธุตฺโต จ โย นโร
ลทฺธํ ลทฺธํ วินาเสติ     ตํ ปราภวโต มุขํ
คนใดเป็นนักเลงหญิง นักเลงสุรา และนักเลงการพนัน
ย่อมล้างผลาญทรัพย์ที่ตนได้แล้ว ข้อนั้นเป็นเหตุแห่งผู้ฉิบหาย

อนวฏฺฐิตจิตฺตสฺส    ลหุจิตฺตสฺส ทุพฺภิโน
นิจจํ อทฺธวสีลสฺส     สุขภาโว น วิชฺชติ
เมื่อมีจิตไม่หนักแน่น เป็นคนใจเบา มักประทุษร้ายมิตร
มีความประพฤติกลับกลอกเป็นนิตย์ ย่อมไม่มีความสุข

ยถาปิ มูเล อนุปทฺทเว ทฬฺเห     ฉินฺโนปิ รุกฺโข ปุนเรว รูหติ
เอวฺมปิ ตณฺหานุสเย อนูหเต     นิพฺพตฺตติ ทุกฺขมิทํ ปุนปฺปุนํ
เมื่อรากยังมั่นคงไม่มีอันตราย ต้นไม้แม้ถูกตัด แล้วย่อมงอกได้อีกฉันใด
เมื่อตัณหานุสัยยังไม่ถูกกำจัดแล้ว ทุกข์นี้ย่อมเกิดร่ำไปฉันนั้น

โย เว ตํ สหตี ชมฺมี     ตณฺหํ โลเก ทุรจฺจยํ
โสกา ตมฺหา ปปตนฺติ     อุทพินฺทุว โปกฺขรา
ผู้ใดครอบงำตัณหาลามก อันล่วงได้ยากในโลก
ความโศกทั้งหลายย่อมตกไปจากผู้นั้น เหมือนหยาดน้ำตกไปจากใบบัวฉะนั้น

สพฺพปาปสฺส อกรณํ     กุสลสฺสูปสมฺปทา
สจิตฺตปริโยทปนํ     เอตํ พุทฺธาน สาสนํ
การไม่ทำบาปทั้งปวง การยังกุศลให้ถึงพร้อม
การทำจิตของตนให้ผ่องแผ้ว นี้เป็นคำสอนของพระพุทธเจ้าทั้งหลาย