Rama 6

เวนิสวานิช

อันว่าความกรุณาปรานี	จะมีใครบังคับก็หาไม่
หลั่งมาเองเหมือนฝนอันชื่นใจ	จากฟากฟ้าสุราลัยสู่แดนดิน :
เป็นสิ่งดีสองชั้น ; พลันปลื้มใจ	แห่งผู้ให้และผู้รับสมถวิล :
เป็นกำลังเลิศพลังอื่นทั้งสิ้น :	เจ้าแผ่นดินผู้ทรงพระกรุณา ,
ประดุจทรงวราภรณ์สุนทรสวัสดิ์	เรืองจรัสยิ่งมงกุฎสุดสง่า ;
พระแสงทรงดำรงซึ่งอาชญา	เหนือประชาพสกนิกร ,
ประดับพระวรเดชวิเศษฤทธิ์	ที่สถิตอานุภาพสโมสร ;
แต่การุณยธรรมสุนทร	งามงอนกว่าพระแสงอันแรงฤทธิ์
เสถียรในหฤทัยพระราชา ,	เป็นคุณของเทวาผู้มหิทธิ์ ;
และราชาเทียมเทพอมฤต	ยามบพิตรเผยแผ่พระกรุณา
ฉะนั้นยิว , แม้อ้างยุติธรรม	จงกำหนดจดจำไว้ด้วยว่า
ในกระแสแห่งยุติธรรมา	ยากจะหาความเกษมเปรมใจ :

..........

ชนใดไม่มีดนตรีการ	ในสันดานเป็นคนชอบกลนัก
อีกคนใดฟังดนตรีไม่เห็นเพราะ ,	เขานั้นเหมาะคิดขบถอัปลักษณ์
หรืออุบายมุ่งร้ายฉมังนัก :	มโนหนักมืดมัวเหมือนราตรี ,
และดวงใจย่อมดำสกปรก	ราวนรก ชนเช่นกล่าวมานี่
ไม่ควรใครไว้ในในโลกนี้	เจ้าจงฟังดนตรีเถิดชื่นใจ

..........

ความเอยความรัก	เริ่มสมัครชั้นต้น ณ หนไหน ?
เริ่มเพาะเหมาะกลางวางหัวใจ	หรือเริ่มในสมองตรองจงดี ?
แรกจะเกิดเป็นไฉนใครรู้บ้าง ?	อย่าอำพรางตอบสำนวนให้ควรที่
ใครถนอมกล่อมเกลี้ยงเลี้ยงรตี	ผู้ใดมีคำตอบขอบใจเอย
ตอบเอยตอบถ้อย	เกิดเมื่อเห็นน้องน้อยอย่างสงสัย :
ตาประสบตารักสมัครไซ้ร	เหมือนหนึ่งให้อาหารสำราญครัน ;
แต่ถ้าแม้นสายใจไม่สมัคร	เหมือนฆ่ารักเสียแต่เกิดย่อมอาสัญ ,
ได้แต่ชวนเพื่อนยามาพร้อมกัน	ร้องรำพันสงสารรักหนักหนาเอย

..........

ตามใจท่าน

อ้าลมหนาวพัดอ้าวไม่ร้ายสู้	ความชั่วอกตัญญูของคนได้
ถึงพัดต้องกายเย็นไม่เป็นไร	เพราะมิได้เคยเห็นเป็นเพื่อนกัน
โอ้เจ้าพุ่มพฤกษาสง่าศรี	ในโลกนี้สหายไม่มีที่จิรงใจ

..........

ทั้งโลกเปรียบเหมือนโรงละครใหญ่,	ชายหญิงไซร้เปรียบตัวลครนั่น :
ต่างมียามเข้าออกอยู่เหมือนกัน :	คนหนึ่งนั้นย่อมเล่นตัวนานา ,
คือแบ่งเป็นเจ็ดปางอย่างนี้ไซร้ .	หนึ่งลูกอ่อนนอนไห้อยู่จ้า ๆ
ในวงเขนพี่เลี้ยงกล่อมเกลี้ยงมา .	จนกว่าจะสามารถอาจเลี้ยงตน .
สองคือเด็กนักเรียนแรกเขียนอ่าน	ถือย่ามผ่านไปพลางทางพร่ำบ่น ,
หน้าแฉล่มแจ่มปานพระสุริยน ,	ไปโรงเรียนชอบกลราวหอยคลาน .
สามคือหนุ่มรักสมรเฝ้าถอนใจ	ราวเตาไฟที่เพลิงเร้าเริงผลาญ ,
แต่งเพลงยาวชมขนงเจ้านงคราญ .	สี่ทหาร , เสียงดังตึงตึงไป ,
และหนวดเคราคล้ายเสือ , เหลือจะรัก	เกียรติศักดิ์ , มักวิวาทปราดเข้าใส่
ถลันหาเกียรติยศแม้ที่ใน	ปากปืนใหญ่ไม่พรั่นหวั่นวิญญา .
ห้าลูกขุนผู้ใหญ่ไก่เต็มพุง	จนท้องตุงตัวอ้วนท้วนหนักหนา ,
ตาขมึง , หนวดเคราเข้าตำรา	ชำนาญในกติกาประเพณี .
ตกลงมาถึงปางคำรบหก .	เป็นตลกซูบแท้แก่เต็มที่ ,
ใส่แว่นตาคาดกระเป๋าเทราฤดี	ถุงตีนที่เคยใช้แต่เยาว์วัย
ก็หย่อนย่นร่นหลวมสวมเขาเหี่ยว ,	เสียงเคยห้าวกลับเรียวลงไปได้
ราวเสียงเด็ก , ยามสนทนาไป	เสียงนั้นไซร้แห้งแหบหอบหืดครัน ,
ปางสุดท้าย , นี้หมายจบประวัติ ,	อันเห็นชัดเป็นเด็กอีกแม่นมั่น ,
มีแต่หลงลืมไป , อีกไร้ฟัน	ไร้ตา , ไร้รสสรรพ์ , ไร้ทั่วไป

..........

สาวิตรี

พระภรรดาถูกพาไปหนไหน	หม่อมฉันขอตามไปพระเจ้าข้า
หรือเสด็จไปเองในมรรคา	ข้าก็จะขอตามเสด็จไป
ด้วยอำนาจแข็งแรงแห่งตบะ	และสัมนาคารวะต่อผู้ใหญ่
อีกพระองค์กรุณาแก่ข้าไท	คงไม่มีสิ่งใดกีดทางจร
อันผู้ใดใฝ่ธรรมเป็นเนืองนิตย์	และรู้จักข่มจิตไม่ย่อหย่อน
ปฏิบัติพรั่งพร้อมดังครูสอน	คงไม่ต้องอนาทรและร้อนใจ
ปราชญ์สรรเสริญว่าธรรมเป็นล้ำเลิศ	สุดประเสริฐกว่าทรัพย์ทั้งน้อยใหญ่
ธรรมคุ้มผู้ประพฤติเป็นธรรมไซร้	คงต้องได้ผลงามตามตำรา

..........

หม่อมฉันอยู่ใกล้องค์พระภรรดา	จะเหน็ดเหนื่อยเมื่อยล้าหามิได้
พระภรรดาตกอยู่สภาพใด	หม่อมฉันขออยู่ในสภาพนั้น
อนึ่งใกล้พระองค์ผู้ทรงคุณ	เป็นจอมบุญแท้จริงทุกสิ่งสรรพ์
การคบผู้ซื่อตรงทรงคุณธรรม์	ย่อมมีผลอนันต์อันเลิศดี
เสวนากับผู้ประพฤติธรรม	คือคบมิตรเลิศล้ำและเป็นศรี
หม่อมฉันชอบคบธรรมจารี	จึงสู้ลีลาตามเสด็จมา

..........

กระหม่อมฉันอยู่ข้างพระภรรดา	มรรคายืดยาวก็เดินได้
จะขอตามเสด็จอีกต่อไป	เทพไทจงโปรดปรานี
พระองค์เป็นโอรสอาทิตย์ไซ้ร	จึงเรียกไววัสวัตบดีศรี
ประสาทธรรมสม่ำเสมอดี	จึงมีนามว่าธรรมราชา
อันผู้ใดทรงธรรมเที่ยงสถิต	ชนอยากเป็นมิตรเป็นหนักหนา
ความใจดีมีจิตมากเมตตา	ย่อมแนะสัตว์นานาไว้วางใจ

..........

อันพระองค์ทรงกำราบสัตว์น้อยใหญ่	ด้วยวินัยแน่วแน่ทุกสถาน
ทรงคร่าสัตว์ทั้งมวลเมื่อควรกาล	มิได้พาลนอกทางอย่างใด ๆ
ฉะนี้ชนเรียกเทพวโรดม	ว่าพระยมเทวราชผู้เป็นใหญ่
ขอพระองค์กรุณาแก่ข้าไท	และจงได้สดับคำภิปราย
กรณีคนดีมีศิลธรรม	อันควรทำต่อสัตว์ทั่วทั้งหลาย
คือมิได้ประทุษและปองร้าย	ทั้งด้วยกายวาจาอีกทั้งใจ
ควรเมตตาปรานีเป็นที่สุด	แก่มนุษย์และสัตว์ทั้งน้อยใหญ่
แม้ศัตรูผู้มาขออาศัย	ก็ยอมยกโทษให้ด้วยปรานี

..........

การดำเนินร่วมทางอย่างเป็นมิตร	กับผู้สุจริตย่อมเป็นศรี
พระองค์เป็นยอดธรรมจารี	หม่อมฉันนี้จึงนำเสด็จจร
เสวนากับบัณฑิตเป็นกิจชอบ	ประกอบด้วยกุศลสโมสร
อันธรรมจารีศรีสุนทร	นรากรได้พึ่งจึงเย็นใจ

..........

มัทนะพาธา

ความรักเหมือนโรคา	บันดาลตาให้มืดมน ,
ไม่ยินและไม่ยล	อุปะสัคคะใด ๆ
ความรักเหมือนโคถึก	กำลังคึกผิขังไว้
ก็โลดจากคอกไป	บ ยอมอยู่ ณ ที่ขัง ;
ถึงหากจะผูกไว้	ก็ดึงไปด้วยกำลัง ,
ยิ่งห้ามก็ยิ่งคลั่ง	บ หวลคิดถึงเจ็บกาย .

..........

ไร้ปิ่นดิลกราชย์	ละก็ชาติจะภินพัง
ไหนเลยจะคงตั้ง	อิศะรานุภาพครอง
โลกเราสง่างาม	ก็เพราะแสงตะวันส่อง ,
สิ้นแสงระวีต้อง	มละทั่วนะฉันใด ;
อันปวงประชาเปรม	ฤดีพึ่งพระเดชไท้ ,
เดชดับก็มืดใน	ฤดีหม่นละแน่นอน .
ราตรีสว่างแจ้ง	ก็เพราะแสงนิศากร
โกฎิ์ดาว ณ อัมพร	ก็ บ่ เท่าพระจันทร์เดียว ,
อันว่าพระคุณเปรียบ	วรโสมะนั่นเทียว
ไร้นาถะข้าเหลียว	จะประสบพระเจ้าไหน ?

วิวาห์พระสมุท

ปากเป็นเอกเลขเป็นโทโบราณว่า	หนังสือเป็นตรีมีปัญญาไม่เสียหลาย
ถึงรู้มากไม่มีปากลำบากตาย	มีอุบายพูดไม่เป็นเห็นป่วยการ
ถึงเป็นครูรู้วิชาปัญญามาก	ไม่รู้จักใช้ปากให้จัดจ้าน
เหมือนเต่าฝังนั่งซื่อฮื้อรำคาญ	วิชาชาญมากเปล่าไม่เข้าที
ใครช่างพูดพลิกแพลงเหมือนแรงมาก	คนนิยมลมปากมากเจียวพี่
ถึงรู้น้อยถ้อยคำให้ขำดี	คงเป็นที่สมคเนที่เฉโก

..........

เช้าเย็นเคยเห็นหน้ากัน	แจ่มจันทร์ชื่นจิตของบิดา
เมื่อแก่เฒ่าหมายเจ้าช่วยรับใช้	เมื่อยามไข้หมายเจ้าเฝ้ารักษา
เมื่อยามถึงวันตายวายชีวา	หวังลูกช่วยปิดตาเมื่อสิ้นใจ

..........

ผู้ใดมีอำนาจวาสนา	ธรรมดาหาอะไรก็หาได้
กำหมัดคือยุติธรรมจงจำไว้	ใครหมัดใหญ่ได้เปรียบเรียบเทียวเกลอ
ใครหมัดย่อมต้องถ่อมกายายอบ	ต้องคอยหมอบคอยกราบราบเทียวเหนอ
คอยระแวงแขยงอยู่ละเออ	มิได้กล้าเผยอขึ้นตึงตัง
มีอำนาจวาสนาวาจาสิทธิ์	พูดสิ่งไรไม่ผิดเพราะฤทธิ์ขลัง
ถึงพูดผิดกำหมัดซัดลงปัง	กลายเป็นพูดถูกจังไปทังเพ
กำหมัดเล็กลูกเด็กเถียงได้	จะส่งเสียงเถียงไปไม่ไหวเหว
ต้องขอยืมหมัดโตไว้โบ๊เบ๊	เด่นโอ้เอ้วางปึ่งให้ถึงดี

..........

ถึงกลางวันสุริยันแจ่มประจักษ์	ไม่เห็นหน้านวลักษณ์ยิ่งมืดใหญ่
ถึงราตรีมีจันทร์อันอำไพ	ไม่เห็นโฉมประโลมใจให้มืดมน
อ้าดวงสุริศรีของพี่เอ๋ย	ขอเชิญเผยหน้าต่างนางอีกหน
ขอเชิญจันทร์ส่องสว่างกลางสากล	เยี่ยมมาให้พี่ยลเยือกอุรา

..........

เป็นผู้หญิงแท้จริงแสนลำบาก	เป็นผู้ชายยิ่งยากกว่าหลายเท่า
หญิงต้องเจียมกายามาแต่เยาว์	ชายต้องเฝ้าวิงวอนให้หล่อนรัก
หญิงถึงรักต้องแสร้งแกล้งทำเฉย	หวังให้ชายอยากเชยยิ่งขึ้นหนัก
ต่างคนต่างซัดกันน่าขันนัก	ที่แท้ต่างสมัครจะรักกัน
วิสัยหญิงต้องอาย , ยั่วชายชิด	หญิงย่อมดัดจริต , จิตชายสั่น
ถ้าแม้นรักจริงแล้วไม่แคล้วกัน	เสน่ห์พันผูกสนิทชิดชมเอย

..........

ท้าวแสนปม

ในลักษณ์นั้นว่าน่าประหลาด	เป็นเชื้อชาตินักรบกลั่นกล้า
เหตุไฉนย่อท้องรอรา	ฤาจะกล้าแต่เพียงวาที
เห็นแก้วแวววับจับจิต	ไยไม่คิดอาจเอื้อมให้เต็มที่
เมื่อไม่เอื้อมจะได้อย่างไรมี	อันมณีฤาจะโลดไปถึงมือ
อันของสูงแม้ปองต้องจิต	ถ้าไม่คิดปีนป่ายจะได้หรือ
มิใช่ของตลาดที่อาจซื้อ	ฤาแย่งยื้อถือได้โดยไม่ยอม
ไม่คิดสอยมัวคอยดอกไม้ร่วง	คงชวดดวงบุปผะชาติสอาดหอม
ดูแต่ภุมรินเที่ยวบินดอม	จึ่งได้ออมอบกลิ่นสุมาลี

..........

โอ้ว่าดวงใจอยู่ไกลลิบ	เหลือจะหยิบมาชมภิรมย์สันต์
เหมือนดวงดาววาววาวอยู่ไกลครัน	ชิดสวรรค์สุดเอื้อมมาเชยชม
เสียแรงชื่ออุษานารี	ไยไม่มีเทวามาอุ้มสม
ปล่อยให้นั่งฟูมฟกอกตรม	ร้อนระบมจิตใจดังไฟราน
อ้าองค์เทวาสุรารักษ์	ทรงฤทธิ์สิทธิศักดิ์มหาศาล
ช่วยดลใจให้ชู้คู่ชีวานต์	เสียวสร้านเสน่หามาไวไว

..........