วรรณคดีไทย-นิราศ

นิราศพระประธม


ค ถึงบางใหญ่ให้จอดทอดประทับ	เข้าเคียงกับกิ่งรักไม่หักหา
เมื่อกินข้าวเขาก็หักใบรักมา	จิ้มปลาร้าลองดูด้วยอยู่ริม
อร่อยนักรักอ่อนปลาช่อนย่าง	เปรียบเหมือนอย่างเนื้อนุ่มที่หยุมหยิม...
...เสพอาหารหวานคาวเมื่อคราวยาก	ล้วนของฝากเฟื่องฟูค่อยชูชื่น
แต่มะแป้นแกนในจะไปคืน	ของอื่นอื่นอักโขล้วนโอชา
แต่สิ่งของน้องรักฟักจันอับ	แช่อิ่มพลับผลชิดเป็นปริศนา
พี่จะจากฝากปิดสนิทมา	เหมือนแก้วตาตามติดมาชิดเชื้อ
แผ่นขนุนวุ้นทองของแห้งสิ้น	แต่ละชิ้นชูใจอาลัยเหลือ
ได้ชื่นชิมอิ่มหนำทั้งลำเรือ	เพราะน้องเนื้อนพคุณกรุณา
ค แล้วเข้าทางบางใหญ่ครรไลล่อง	ไปตามคลองเคลื่อนคล้อยละห้อยหา
เห็นสิ่งไรในจังหวัดรัถยา	สะอื้นอาลัยถึงคะนึงนวล
แม้นแก้วตามาเห็นเหมือนเช่นนี้	จะยินดีด้วยดอกไม้ที่ในสวน
ไม่แจ้งนามถามพี่จะชี้ชวน	ชมลำดวนดอกส้มต้นนมนาง...


ค บางกระบือเห็นกระบือเหมือนชื่อย่าน	แสนสงสารสัตว์นาฝูงกาสร
ลงปลักเปือกเกลือกเลนระเนนนอน	เหมือนจะร้อนรนร่ำทุกค่ำคืน...
ค ถึงคลองย่านบ้านบางสุนัขบ้า	เหมือนขี้ข้านอกเจ้าเฉาฉงาย
เป็นบ้าจิตคิดแค้นเพราะแสนร้าย	ใครใกล้กรายเกลียดกลัวทุกตัวคน
ถึงลำคลองช่องกว้างชื่อบางโสน	สะอื้นโอ้อ้างว้างมากลางหน
โสนออกดอกระย้าริมสาชล	บ้างร่วงหล่นแลงามเมื่อยามโซ
แต่ต้นกระเบาเขาไม่ใช้เช่นใจหญิง	เบาจริงจริงเจียวใจเหมือนไม้โสน
เห็นตะโกโอ้แสนแค้นตะโก	ถึงแสนโซสุดคิดไม่ติดตาม
พอสุดสวนล้วนแต่เหล่าเถาสวาด	ขึ้นพันพาดเพ่งพิศให้คิดขาม
ชื่อสวาดพาดเพราะเสนาะนาม	แต่ว่าหนามรกระเกะระกะกาง
สวาดต้นคนต้องแล้วร้องอุ่ย	ด้วยรุกรุยรกเรื้อรังเสือสาง
แต่ชั้นลูกถูกต้องเป็นกองกลาง	เปรียบเหมือนอย่างลูกสวาทศรียาตรา
ริมลำคลองท้องทุ่งดูวุ้งเวิ้ง	ด้วยน้ำเจิ่งจอกผักขึ้นหนักหนา
ดอกบัวเผื่อนเกลื่อนกลาดดาษดา	สันตะวาสายติ่งต้นลินจง
ค ถึงบ้านใหม่ธงทองริมคลองลัด	ที่หน้าวัดเห็นเขาปักเสาหงส์
ขอความรักหนักแน่นให้แสนตรง	เหมือนคันธงแท้เที่ยงอย่าเอียงเอน
ได้ชมวัดศรัทธาสาธุสะ	ไหว้ทั้งพระปฏิมามหาเถร
นาวาล่องคล่องแคล่วเขาแจวเจน	เฟือยระเนนน้ำพร่างกระจ่างกระจาย
ดูชาวบ้านพรานปลาทำลามก	เที่ยวดักนกยิงเนื้อมาเถือขาย
เป็นทุ่งนาป่าไม้รำไรราย	พวกหญิงชายชาวเถื่อนอยู่เรือนโรง
ที่ริมคลองสองฝั่งเขาตั้งบ้าน	น่าสำราญเรียงรันควันโขมง
ถึงชะวากปากช่องชื่อคลองโยง	เป็นทุ่งโล่งลิบลิ่วหวิวหวิวใจ
มีบ้านช่องสองฝั่งชื่อบางเชือก	ล้วนตมเปือกเปอะปะสวะไสว
ที่เรือน้อยลอยล่องค่อยคล่องไป	ที่เรือใหญ่โป้งโล้งต้องโยงควาย
เวทนากาสรสู้ถอนถีบ	เขาตีรีบเร่งไปน่าใจหาย
เกิดแสนชาติจะมาเกิดกำเนิดกาย	อย่าเป็นควายรับจ้างที่ทางโยง
ตามแถวทางกลางย่านนั้นบ้านว่าง	เขาปลูกสร้างศาลาเป็นฝาโถง
เจ็กจีนใหม่ไทยมั่งไปตั้งโรง	ขุดร่องน้ำลำกระโดงเขาโยงดิน
ดูทุ่งกว้างวางเวกหมอกเมฆมืด	บรรพตพืดภูผาพนาสิน
ฝูงวิหคนกกาเที่ยวหากิน	ตามที่ถิ่นเขตแคว้นทุกแดนดาว
บ้างเดินดินบินว่อนขึ้นร่อนร้อง	ริมขอบหนองนกกระกรุมคุ่มคุ่มขาว
ค้อนหอยย่องมองปลาแข้งขายาว	อีโก้งก้าวโก้งเก้งเขย่งตัว


กระทุงทองล่องเลื่อนดูเกลื่อนกลาด	ไม่คลาคลาดคลอเคลียเหมือนเมียผัว
มีต่างต่างยางกรอกนกดอกบัว	เที่ยวเดินยั้วเยี้ยย่องที่ท้องนา
นกกระจาบขาบคุ่มอีลุ้มร่อน	ดูว้าว่อนเวียนเร่ในเวหา
เห็นยางเจ่าเซาจับคอยสับปลา	นกกระสาซ่องซ่องค่อยย่องเดิน
โอ้ดูนกอกใจให้ไหวหวาด	ยามนิราศเริดร้างมาห่างเหิน
เห็นสิ่งไรใจพี่ไม่มีเพลิน	ส่วนเรือเดินด่วนไปใจจะคืน
ค จนออกช่องคลองโยงเห็นโรงบ้าน	เขาเรียกลานตากฟ้าค่อยพาชื่น
โอ้แผ่นฟ้ามาตากถึงภาคพื้น	น่าจะยืนหยิบเดือนได้เหมือนใจ
เจ้าหนูน้อยพลอยว่าฟ้าตกน้ำ	ใครช่างดำยกฟ้าขึ้นมาได้
แม้นแดนดินสิ้นฟ้าสุราลัย	จะเปล่าใจจริงจริงทั้งหญิงชาย
โอ้ฟังบุตรสุดสวาทฉลาดเปรียบ	ต้องทำเนียบนึกไปก็ใจหาย
ถึงแขวงแควแลลิ่วชื่องิ้วราย	สะอื้นอายออกความเหมือนนามงิ้ว...
ค ถึงย่านน้ำสำประทวนรำจวนจิต	เหมือนใจคิดทวนทบตลบหลัง
ไปลอบโลมโฉมเฉกที่เมฆบัง	เปรียบเหมือนนั่งแอบอุ้มทุกทุ่มโมง
ถึงปากน้ำลำคลองที่ท้องทุ่ง	เจ๊กเขาหุงเหล้ากลั่นควันโขมง
มีรางรองสองชั้นทำคันโพง	ผูกเชือกโยงยืนชักคอยตักเติม
น่าชมบุญขุนพัฒน์ไม่ขัดข้อง	มีเงินทองทำทวีภาษีเสริม
เมียน้อยน้อยพลอยเป็นสุขไรจุกเจิม	ได้พูนเพิ่มวาสนาเสียกว่าไทย
ทุกวันนี้มีทรัพย์เขานับถือ	เหมือนเราหรือเขาจะรักมิผลักไส
สงสารจนอ้นอั้นให้ตันใจ	จนเข้าไปปากน้ำสำประโทน
ริมลำคลองสองฝั่งสะพรั่งพฤกษ์	พินิจนึกเหมือนหนึ่งเขียนบ้างเกรียนโกร๋น
นกอีลุ้มคุ่มขาบจิบจาบโจน	กระพือโผนโผผินขึ้นบินโบย
บนไม้สูงฝูงเปล้านกเค้ากู่	กระลุมพูโพระโดกเสียงโหวกโหวย...
ค ถึงบางแก้วแก้วอื่นสักหมื่นแสน	ไปเหมือนแม้นแก้วเนตรของเชษฐา
ดูรูปนางบางแก้วไม่แผ้วตา	ไม่เหมือนหน้าน้องแก้วที่แคล้วกัน
จนเกินย่านบ้ามคลองที่ท้องทุ่ง	เป็นเขตคุ้งขอบป่าพนาสัณฑ์
ทุกถิ่นเถื่อนเรือนโรงโขมงควัน	เป็นสำคัญเขตโขดโตนดตาล
ค ถึงโพเตี้ยโพต่ำเหมือนคำกล่าว	แต่โตราวสามอ้อมเท่าพ้อมสาน
เป็นเรื่องราวเจ้าฟ้าพระยาพาน	มาสังหารพระยากงองค์บิดา
แล้วปลูกพระมหาโพธิบนโขดใหญ่	เผอิญให้เตี้ยต่ำเพราะกรรมหนา
อันเท็จจริงสิ่งใดเป็นไกลตา	เขาเล่ามาพี่ก็เล่าให้เจ้าฟัง
ค ที่ท้ายบ้านศาลเจ้าของชาวบ้าน	บวงสรวงศาลเจ้าผีบายศรีตั้ง
เห็นคนทรงปลงจิตอนิจจัง	ให้คนทั้งปวงหลงลงอุบาย
ซึ่งคำปดมดท้าวว่าเจ้าช่วย	ไม่เห็นด้วยที่จะได้ดังใจหมาย
อันเจ้าผีนี้ถึงรับก็กลับกลาย	ถือเจ้านายที่ได้พึ่งจึงจะดี
แต่บ้านนอกคอกนาอยู่ป่าเขา	ไม่มีเจ้านายจึงต้องพึ่งผี
เหมือนถือเพื่อนเฟือนหลงว่าทรงดี	ไม่สู้พี่ได้แล้วเจ้าแก้วตา

ค บางกระชับเหมือนกำชับให้กลับหลัง	กำชับสั่งว่าจะคอยละห้อยหา
วานซืนนี้พี่ได้รับกำชับมา	ไม่อยู่ช้ากว่ากำชับจะกลับไป
แต่เป็ดหงส์ลงหาดไม่คลาดคู่	สังเกตดูดังจะพาน้ำตาไหล
เหมือนเสียทีมีเพื่อนไม่เหมือนใจ	ดังดินไร้เส้นหญ้าอนาทร
ถึงวัดสิงห์สิงสู่อยู่ที่นี่	แต่ใจพี่นี้ไปสิงมิ่งสมร
ก็ตัวจากพรากพลัดกำจัดจร	ยังอาวรณ์หวังเสน่ท์ทุกเวลา


ค ถึงวัดท่าท่าน้ำดูฉ่ำชื่น	สำราญรื่นร่มไม้ไทรสาขา
คิดถึงนุชสุดสวาทที่คลาดคลา	จะคอยท่าถามข่าวทุกคราวเรือ
ถึงบ้านกล้วยกล้วยกล้ายเขารายปลูก	น้ำเต้าลูกเท่ากระติกพริกมะเขือ
กล้วยหักมุกสุกห่ามอร่ามเครือ	อยู่ริมเรือเรียดทางข้างคงคา
คิดถึงเมื่อเรือน้องมาคลองนี้	จะชวนชี้ชมประเทศกับเชษฐา
สะอื้นโอ้โพล้เพล้ถึงเวลา	สกุณาข้ามฝั่งไปรังเรียง
บ้างเริงร้องซ้องแซ่กรอแกรกรีด	หวิวหวิดหวีวเวทนาภาษาเสียง
ลูกอ่อนแอแม่ป้อนชะอ้อนเอียง	บ้างคู่เคียงเคล้าคลอเสียงซอแซ
เอ็นดูนกกกบุตรแล้วสุดเศร้า	เหมือนบุตรเราเคียงข้างไม่ห่างแห
หวนสะอื้นฝืนใจอาลัยแล	ได้เห็นแต่ตาบน้อยละห้อยใจ
ตะวันรอนอ่อนอับพยับแสง	ดูดวงแดงดังจะพาน้ำตาไหล
ยังรอรั้งสั่งฟ้าด้วยอาลัย	ค่อยไรไรเรืองลับวับวิญญา
พระจันทรจรจำรูญข้างบูรพทิศ	กระต่ายติดแต้มสว่างกลางเวหา
โอ้กระต่ายหมายจันทร์ถึงชั้นฟ้า	เทวดายังช่วยรับประคับประคอง
มนุษย์หรือถือดีว่ามีศักดิ์	มิรับรักเริดร้างให้หมางหมอง
ไม่เหมือนเดือนเหมือนกระต่ายเสียดายน้อง	จึงขัดข้องขัดขวางทุกอย่างไป
น้ำค้างพรมลมเฉื่อยเรื่อยเรื่อยริ้ว	หนาวดอกงิ้วงิ้วออกดอกไสว...
ค ถึงบ้านธรรมศาลาริมท่าน้ำ	เป็นโรงธรรมภาคสร้างแต่ปางหลัง
เดชะคำทำคุณการุณัง	เป็นที่ตั้งวาสนาให้ถาวร
ขอสมหวังดังสวาทอย่าคลาดเคลื่อน	ให้ได้เหมือนหมายรักในอักษร
หนังสือไทยอธิฐานสารสุนทร	จงถาพรเพียรักเป็นหลักโลม


ค ถึงถิ่นฐานบ้านเพนียดเป็นเนินสูง	ที่จับจูงช้างโขลงเข้าโรงหลวง
เหตุเพราะนางช้างต่อไปล่อลวง	พลายทั้งปวงจึงต้องถูกมาผูกโรง...
เขาจอดท่าหน้าเนินเพนียดช้าง	มีโรงร้างไร้ฝาเข้าอาศัย
พอประทังบังฝนใต้ต้นไทร	พวกผู้ใหญ่หยุดหย่อนเขานอนเรือ
แต่ลูกเล็กเด็กอ่อนนอนชั้นล่าง	น้ำค้างพร่างพรมพราวให้หนาวเหลือ
โอ้รินรินกลิ่นเกสรขจรเจือ	เหมือนกลิ่นเนื้อแนบชิดสนิทใน
หนาวน้ำค้างพร่างพรมจะห่มผ้า	พออุ่นอารมณ์ระงับให้หลับไหล
ถึงลมว่าวหนาวยิ่งจะผิงไฟ	แต่หนาวใจจากเจ้าให้เศร้าซึม
สงัดเงียบเยียบเย็นทุกเส้นหญ้า	แต่สัตว์ป่าปีปร้องก้องกระหึม
ไม่เห็บหนต้นไม้พระไทรครึ้ม	เสียงงึมงึมเงาไม้พระไทรคะนอง
ทั้งเป็นผีปี่แก้วแว่วแว่วหวีด	จังหรีดกรีดกรีดเกรียวเสียวสยอง
เสียงหริ่งหริ่งกิ่งไทรเรไรร้อง	แม่ม่ายลองไนเพราะเสนาะใน....


ค พอรุ่งรางวางเวงเสียงเครงครื้น	ปักษาตื่นต่างเรียกกันเพรียกเสียง
โกกิลากาแกแซ่สำเนียง	สนั่นเสียงพิณพาทย์ระนาดประโคม
กระหึมหึ่งผึ้งบินกินเกสร	ทรวงภมรเหมือนพี่เคยได้เชยโฉม
น้ำค้างชะประเปรยเชยชะโลม	พื้นพโยมแย้มสว่างกระจ่างตา
เสพย์อาหารหวานคาวแต่เช้าชื่น	ยังรวยรื่นรินรินกลิ่นบุปผา
กับพวกพ้องสองบุตรสุดศรัทธา	ขึ้นเดินป่าไปตามทางเพียงวางเวง
กระเหว่าหวานขานเสียงสำเนียงเสนาะ	ค้อนทองเคาะค้อนทองเสียงป๋องเป๋ง
เห็นรอยเสือเนื้อตื่นอยู่ครื้นเครง	ให้กริ่งเกรงโห่ฉาวเสียงกราวเกรียว
ต้นกรวยไกรไทรสะแกแคแกรกร่าง	น้ำค้างพร่างพร่างชุ่มชอุ่มเขียว
หนทางอ้อมค้อมคดต้องลดเลี้ยว	พากันเที่ยวชมเนื้อดูเสือดาว
พอแสงแดดแผดร้อนอ่อนอ่อนอุ่น	กระต่ายตุ่นต่างต่างบ้างด่างขาว
สุกรป่าช้ามดเหมือนแมวคราว	เวลาเช้าชักฝูงออกทุ่งนา
เด็กเด็กโดดโลดไล่กระต่ายหลบ	จับประจบหกล้มสมน้ำหน้า
สนุกในไพรพนัสรัถยา	ทั้งบรรดาเด็กน้อยก็พลอยเพลิน

| ย้อนกลับ | หน้าต่อไป | บน |