วรรณคดีไทย-นิราศ

นิราศวัดเจ้าฟ้า


ค พอเลยนาคบากข้ามถึงสามโคก	เป็นคำโลกสมมุติสุดสงสัย
ถามบิดาว่าผู้เฒ่าท่านกล่าวไว้	ว่าท้าวไทพระอู่ทองเธอกองทรัพย์
หวังจะไว้ให้ประชาเป็นค่าจ้าง	ด้วยจะสร้างบ้านเมืองเครื่องประดับ
พอห่ากินสิ้นบุญไปสูญลับ	ทองก็กลับกลายสิ้นเป็นดินแดง
จึงที่นี่มีนายชื่อสามโคก	เป็นคำโลกสมมุติสุดแถลง
ครั้งพระโกศโปรดปรานประทานแปลง	ที่ตำแหน่งมอญมาสามิภักดิ์
ชื่อปทุมธานีที่เสด็จ	เดือนสิบเบ็ดบัวออกทั้งดอกฝัก
มารับส่งตรงนี้ที่สำนัก	พระยาพิทักษ์ทวยหาญผ่านพารา
ได้รู้เรื่องเมืองปทุมค่อยชุ่มชื่น	ดูภูมิพื้นวัดบ้านขนานหน้า
เห็นพวกชายฝ่ายมอญแต่ก่อนมา	ล้วนสักขาเขียนหมึกจารึกพุง
ฝ่ายสาวสาวเกล้ามวยสวยสะอาด	แต่ขยาดอยู่ว่านุ่งผ้าถุง
ทั้งห่มผ้าตาหรี่เหมือนสีรุ้ง	ทั้งผ้านุ่งนั้นออมลงกรอมตีน
เมื่อยกเท้าก้าวย่างสว่างแวบ	เหมือนฟ้าแลบแลผาดแทบขาดศีล
นี่หากเห็นเป็นเด็กแม้นเจ๊กจีน	เจียนจะปีนซุ่มซ่ามไปตามนาง
ชาวบ้านนั้นปั้นอีเลิ้งใส่เพิงพะ	กระโถนกะทะอ่างโอ่งกระโถงกระถาง
เขาวานน้องร้องถามไปตามทาง	ว่าบางขวางหรือไม่ขวางพี่นางมอญ
เขาเบือนหน้าว่าไม่รู้ดูเถิดเจ้า	จงถามเขาคนข้างหลังที่นั่งสอน
ไม่ตอบปากบากหน้านาวาจร	คารมมอญมิใช่เบาเหมือนชาวเมือง
ค ถึงบ้านงิ้วงิ้วต้นแต่พ้นหนาม	ไม่งอกงามเหมือนแม่งิ้วที่ผิวเหลือง...
ค ถึงโพแตงคิดถึงแตงที่แจ้งจัก	ดูน่ารักรสชาดประหลาดเหลือ...
ค ถึงเกาะหาดราชครามรำรามรก	เห็นนกหกหากินบินไสว
เขาถากถางกว้างยาวทั้งลาวไทย	ทำนาไร่ร้านผักรั้วฟักแฟง
สุดละเมาะเกาะกว้างสว่างโว่ง	แลตะโล่งลิบเนตรทุกเขตแขวง
เห็นควันไฟไหม้ป่าจับฟ้าแดง	ฝูงนกแร้งร่อนตัวเท่าถั่วดำ...
ค ถึงด่านทางบางไทรไขว่เฉลว	เห็นไพร่เลวหลายคนอยู่บนด่าน
ตุ้งก่าตั้งนั่งชักควักน้ำตาล	คอยว่าขานขู่คนลงค้นเรือ
ไม่เห็นของต้องห้ามก็ลามขอ	มะละกอกุ้งแห้งแตงมะเขือ
ขอส้มสูกจุกจิกทั้งพริกเกลือ	จนชาวเรือเหลือระอาด่าในใจ
แต่ลำเราเขาไม่ค้นมาพ้นด่าน	ดูภูมิฐานทิวชลาพฤกษาไสว
ถึงอารามนามอ้างวัดบางไทร	ต้นไทรใหญ่อยู่ที่นั่นน้องวันทา
เทพารักษ์ศักดิ์สิทธิ์สถิตพุ่ม	เพราะเคยอุ้มอุณรุทสมอุษา...
...นอนเอนหลังนั่งเล่นเย็นเย็นลม	ชมพนมแนวไม้ร่ำไรราย
ดูเหย้าเรือนเหมือนเขียนเตียนตลิบ	เห็นลิบลิบแลไปจิตใจหาย
เขาปลูกผักฟักถั่วจูงวัวควาย	ชมสบายบอกแจ้งตำแหน่งนาม
ค ถึงเกาะเกิดเกิดสวัสดิ์พิพัฒน์ผล	อย่างเกิดคนติเตียนเป็นเสี้ยนหนาม
ให้เกิดลาภราบเรียบเงียบเงียบงาม	เหมือนหนึ่งนามเกาะเกิดประเสริฐทรง
ถึงเกาะพระไม่เห็นพระปะแด่เกาะ	แต่ชื่อเพราะชื่อพระสละหลง...
ค ถึงเกาะเรียงเคียงครองเป็นสองแยก	ป่าละแวกวังราชประพาสสินธุ์
ได้นางห้ามงามพร้อมชื่อหม่อมอิน	จึงตั้งถิ่นที่เพราะเสนาะนาม...
ค เมื่อเรียนกันจนจบถึงกบเกย	ไม่ยากเลยเรียนได้ดังใจจง
แต่เรียนรักรักนักก็มักหน่าย	รักละม้ายมิได้ชมประสงค์
ยิ่งรักมากพากเพียรยิ่งเวียนวง	มีแต่หลงลมลวงน่าทรวงโทรม

ค มาถึงวัดพนัญเชิงเทิงถนัด	ว่าเป็นวัดเจ้าฟ้าพระกลาโหม
ผนังก่อย่อมุมเป็นซุ้มโคม	ลอยโพยมเยี่ยมฟ้านภาลัย
มีศาลาท่าน้ำดูฉ่ำชื่น	ร่มระรื่นรุกขาน่าอาศัย
บิดาพร่ำร่ำเล่าให้เข้าใจ	ว่าพระใหญ่อย่างเยี่ยงที่เสี่ยงทาย
ถ้าบ้านเมืองเคืองเข็ญจะเป็นเหตุ	ก็อาเพศพังหลุดทรุดสลาย
แม้พาราผาสุกสนุกสบาย	พระพักตร์พรายเพราพริ้มดูอิ่มองค์
แต่เจ็ดย่านบ้านนั้นก็นับถือ	ร้องเรียกชื่อว่าพระเจ้าปุนเถาก๋ง
ด้วยบลบานการได้ดังใจจง	ฉลององค์พุทธคุณกรุณัง
แล้วก็ว่าถ้าใครน้ำใจบาป	จะเข้ากราบเกรงจะทับต้องกลับหลัง
ตรงหน้าท่าสาชลเป็นวนวัง	ดูพลั่งพลั่งพลุ่งเชี่ยวน่าเสียวใจ
เข้าจอดเรือเหนือหน้าศาลาวัด	โสมนัสน้องไม่เสื่ยมที่เลื่อมใส...
...แล้วห่มดองครองงามเหมือนตามเคย	ลีลาเลยเลียบตะพานขึ้นลานทราย
โอ้รินรินกลิ่นพิกุลมาฉุนชื่น	หอมแก้วรื่นเรณูไม่รู้หาย
หอมจำปาหน้าโบสถ์สาโรชราย	ดอกกระจายแจ่มกลีบดังจีบเจียน
ดูกุฎีวิหารสะอ้านสะอาด	รุกขชาติพุ่มไสวเหมือนไม้เขียน
ดูภูมิพื้นรื่นราบด้วยปราบเตียน	แล้วเดินเวียนทักษิณพระชินวร
ได้สามรอบชอบธรรมท่านนำน้อง	เข้าในห้องเห็นพระเจ้าเท่าสิงขร
ต่างจุดธูปเทียนถวายขจายจร	ท่านบิดรได้ประกาศว่าชาตินี้...
...ฉันกับน้องมองแลดูแต่พระ	สาธุสะสูงกว่าฝาผนัง
แต่พระเพลาเท่าป้อมที่ล้อมวัง	สำรวมนั่งปลั่งเปล่งเพ่งพินิจ
ตัวของหนูดูจิ๋วเท่านิ้วพระหัตถ์	โตถนัดหนักนักจึงศักดิ์สิทธิ์
ศิโรราบกราบก้มบังคมคิด	รำพึงพิษฐานในใจจินดา...
...แล้วลาพระปฏิมาลีลาล่อง	เข้าในคลองสวนพลูค่อยชูชื่น
ชมแต่ไม้ไผ่พุ่มดูชุ่มชึ้น	หอมระรื่นลำดวนรัญจวนใจ...


ค เข้าลำคลองล่องเรือมาเหลือไกล	ถึงวัดใหญ่ชายทุ่งดูวุ้งเวิ้ง
พระเจดีย์ที่ยังอยู่ดูตระหง่าน	เป็นประธานทิวทุ่งดูสูงเทิ่ง
ต้นโพธิ์ไทรไผ่พุ่มเป็นซุ้มเซิง	ขึ้นรอบเชิงชั้นล่างข้างเจดีย์
เสียดายนักหักทรุดชำรุดร้าง	ใครจะสร้างสูงเกินเจริญศรี
ท่านบิดาว่าถึงให้ใหญ่กว่านี้	ก็ไม่มีผู้ใดว่าใหญ่โต...
...พอฟ้าคลุ้มพุ่มพฤกษ์ดูครึกครื้น	เงาทะมึนมืดพยับอับโพยม
พายุฝนอนธการสะท้านทุ่ง	เป็นฝุ่นฟุ้งฟ้าฮือกระพือโหม
น้ำค้างชะประเปรยเชยชะโลม	ท่านจุดโดมขึ้นอารามต้องตามไป
เที่ยวหลีกรกวกวนอยู่จนดึก	เห็นพุ่มพฤกษ์โพธิ์ทองที่ผ่องใส
ตักน้ำผึ้งครึ่งจอกกับดอกไม้	จุดเทียนใหญ่อย่างตำราบูชาเชิญ
หวังจะปะพระปรอทที่ยอดยิ่ง	คะนึงนิ่งนึกรำพันสรรเสริญ
สำรวมเรียนเทียนอร่ามงามจำเริญ	จนดึกเกินไก่ขันหวั่นวิญญา
ทั้งเทียนดับศัพท์เสียงสำเนียงเงียบ	เย็นยะเยียบน้ำค้างพร่างพฤกษา
เห็นแวววับลับลงตรงนัยนา	ปรอทมาสูบซึ่งน้ำผึ้งรวง
ครั้งคลำได้ในกลางคืนก็ลื่นหลุด	ต้องจัดจุดธูปเทียนเวียนบวงสรวง...
ค พอรุ่งแรกแปลกกลิ่นระรินรื่น	โอ้หอมชื่นช่อมะกอกดอกโสน...
...หวังจะปะพระปรอทที่ปลอดโปร่ง	ทั้งสามองค์เอามาไว้ก็ไพล่หนี
เชิญพระธาตุราธนาทุกราตรี	อาบวารีทิพรสหมดมลทิน...
ค พอเช้าตรู่ดูทางมากลางเตียน	ถึงป่าเกรียนเกรียวแซ่จอแจจริง
กระจาบจับนับหมื่นดูดื่นดาษ	เหมือนตลาดเหลือหูเพราะผู้หญิง...
...ลมกระทั่งรังกระจาบระยาบโยน	ตัวมันโหนหวงคู่คอยขู่คน
บ้างคาบแขมแซมรังเหมือนดังสาน	สอดชำนาญเหน็บฝอยเหมือนสร้อยสน
จิกสะบัดจัดแจงสอดแซงซน	เปรียบเหมือนคนช่างสะดึงรู้ตรึงตรอง...
...จนพ้นป่ามาถึงโป่งห้วยโข่งคุด	มันหมกมุดเหมือนเขาแจ้งแถลงไข
เห็นตาลโดดโขดคุ่มกับพุ่มไม้	มีทิวไผ่พงรายเหมือนลายแทง
ท่านหลีกลัดตัดทางไปกลางทุ่ง	ตั้งแต่รุ่งไปจนแดดก็แผดแสง
ได้พักเพลเอนนอนพอผ่อนแรง	ต่ออ่อนแสงสุริยาจึงคลาไคล...


ค พอเย็นจวนด่วนเดินขึ้นเนินโขด	ถึงตาลโดดดินพูนเป็นนูนสูง
เที่ยวเลียบชมลมเย็นเห็นนกยูง	เป็นฝูงฝูงฟ้อนหางที่กลางทราย
ทำกรีดปีกหลีกเลี่ยงเข้าเคียงคู่	คอยแฝงดูดังระบำรำถวาย...
...ออกกรูไล่ไปสิ้นขึ้นบินว่อน	แฉลบร่อนเรียงตามดูงามสม
เห็นเซิงไทรไผ่โพธิ์ตะโกพนม	ระรื่นร่มรุกขชาติดาษเดียร
พิกุลออกดอกหอมพะยอมย้อย	นกน้อยน้อยจิกจับเหมือนกับเขียน
ในเขตแคว้นแสนสะอาดดังกวาดเตียน	ตลิบเลี่ยนลมพัดอยู่อัตรา
สารภีที่ริมโบสถ์สาโรชร่วง	มีผึ้งรวงรังสิงกิ่งพฤกษา
รสเร้าเสาวคนธ์สุมณฑา	ภุมราร่อนร้องละอองนวล...
...โบสถ์วิหารฐานบัทม์ยังมีมั่ง	เชิงผนังหนาแน่นด้วยแผ่นผา
สงสารสุดพุทธรัตน์ปฏิมา	พระศิลาแลดูเป็นบูราณ
อุโบสถหมดหลังคาฝาผนัง	พระเจ้านั่งอยู่แต่องค์น่าสงสาร
ด้วยเรื้อร้างสร้างสมมานมนาน	แต่โบราณเรื่องพระเจ้าตะเภาทอง
มาเที่ยวเล่นเห็นหินบนดินโขด	เดี่ยวสันโดษดังสำลีไม่มีหมอง
จึงจัดช่างสร้างอารามตามทำนอง	ทรงจำลองลายหัตถ์เป็นปฏิมา
รูปพระเจ้าเท่าองค์แล้วทรงสาป	ให้อยู่ตราบศักราชพระศาสนา
พอฤาษีสี่องค์เหาะตรงมา	ถวายยาอายุวัฒนะ
เธอไม่อยู่รู้ว่าหลงในสงสาร	ซ้ำให้ทานแท่งยาอุตสาหะ
ใส่ตุ่มทองรองไว้ที่ใต้พระ	ใครพบปะเปิดได้เอาไปกิน
ช่วยสร้างโบสถ์โขดเขื่อนให้เหมือนเก่า	นายนั้นเขาเขียนแจ้งที่แท่งหิน
วัดเจ้าฟ้าอากาศนาถนรินทร์	ให้ทราบสิ้นสืบสายเพราะลายแทง
เป็นตำรามาแต่เหนือท่านเชื่อถือ	ดูหนังสือเสาะหาอุตส่าห์แสวง
มาพบปะจะได้ขุดก็สุดแรง	ด้วยดินแข็งเขาประมูลด้วยปูนเพชร...


ค พอเย็นรอนตอนสูงดูทุ่งกว้าง	วิเวกวางเวงจิตทุกทิศา
ลิงโลดเหลียวเปลี่ยวใจนัยนา	เห็นแต่ฟ้าแฝกแขมขึ้นแซมแซง
ดูกว้างขวางว่างโว่งตะโล่งลิ่ว	ไม่เห็นทิวที่สังเกตในเขตแขวง
สุริยนสนธยาท้องฟ้าแดง	ยิ่งโรยแรงรอนรอนอ่อนกำลัง...
...ยิ่งเย็นฉ่ำน้ำค้างว่างวิเวก	เป็นหมอกเมฆมืดมิดทุกทิศา
แสนแสบท้องต้องเก็บตะโกนา	นึกระอาออกนามเมื่อยามโซ
ทั้งหนูกลั่นจันมากบุนนาคน้อย	ช่วยกันสอยเก็บหักไว้อักโข
พอเคี้ยวฝาดชาติชั่วตัวตะโก	แต่ยามโซแสบท้องก็ต้องกลืน
พิกุลต้นผลห่ามอร่ามต้น	ครั้นกินผลพาเลี่ยนให้เหียนหืน...
...เย็นระเรื่อยเฉื่อยฉ่ำค้วยน้ำค้าง	ลงพร่างพร่างพรายพร้อยย้อยหยิมหยิม
ยิ่งฟั่นเฟือนเหมือนสมรมานอนริม	ให้เหงาหงิมง่วงเงียบเซียบสำเนียง
เสนาะดังจังหวีดวะหวีดแว่ว	เสียงแจ้วแจ้วจักจั่นสนั่นเสียง
เสียงหริ่งหริ่งกิ่งไทรเรไรเรียง	เสียวสำเนียงนอนแลเห็นแต่ดาว
จนดึกดื่นรื่นเรื่อยเฉื่อยเฉื่อยฉิว	หนาวดอกงิ้วงิ้วต้นให้คนหนาว...
...จนพระเมินเดินเวียนถือเทียนชู	เที่ยวส่องดูสีมาบรรดามี
ที่ผุพังยังแต่ตรุบรรจุธาตุ	ขาดสะอาดอรหัตจำรัสศรี
อาราธนามาไว้สิ้นด้วยยินดี	อัญชลีแล้วก็นั่งระวังภัย
น้ำค้างพรมลมเรื่อยเฉื่อยเฉื่อยฉิว	ใบโพธิ์ปลิวแพลงพลิกริกริกไหว
บ้างร่วงหล่นวนว่อนร่อนไรไร	ด้วยแสงไฟรางรางสว่างตา
ค จนดึกดื่นรื่นร่มลมสงัด	ดึกกำดัดดาวสว่างพร่างพฤกษา
เหมือนเสียงโห่โร่หูข้างบูรพา	กฤษฎาได้ฤกษ์เบิกพระไทร
สายสิญจน์วงลงยันต์กันปีศาจ	ธงกระดาษปักปลิวหวิวหวิวไหว
ข้าวสารทรายปรายปราบกำราบไป	ปักเทียนชัยฉัตรเฉลิมแล้วเจิมจันทน์
จุดเทียนน้อยร้อยแปดนั้นปักรอบ	ล้อมเป็นขอบเขตเหมือนหนึ่งเขื่อนขัณฑ์
มนต์มหาวาหุดีพิธีกรรม์	แก้อาถรรพ์ถอยฤทธิ์นี้ปิดบัง
แล้วโรยรินดินดำคว่ำหอยโข่ง	จะเปิดโป่งปูนเพชรเป็นเคล็ดขลัง
พอปักธงลงดินได้ยินดัง	สำเนียงตังตึงเปรี้ยงแซ่เสียงคน
ข้างเทียนดับกลับกลัวให้มัวมืด	พยุฮืดฮือมาเป็นห่าฝน
ถูกลูกเห็บเจ็บแสบแปลบสกนธ์	เหลือจะทนทานลมลงก้มกราน
เสียงเกรียวกราววาววามโพลงพลามพลุ่ง	สะเทือนทุ่งที่บนโขดโบสถ์วิหาร
กิ่งโพธิ์โผงโกร่งกร่างลงกลางลาน	สาดข้าวสารกรากกรากไม่อยากฟัง
ทั้งฟ้าร้องก้องกึกพิลึกลั่น	อินทรีย์สั่นซบฟุบเหมือนทุบหลัง
สติสิ้นวิญญาละล้าละลัง	สู่ภวังค์วุบวันเหมือนหลับไป
เป็นวิบัติอัศจรรย์มหันตเหตุ	ให้อาเพศเพื่อจะห้ามตามวิสัย...
...ถวายวัดตัดคำราไม่อาลัย	ขออภัยพุทธรัตน์ปฏิมา
เหมือนรู้ความยามโศกด้วยโรคร้าย	จึงตามลายลัดแลงแสวงหา
จะใคร่เห็นเช่นเขาบอกดอกจึงมา	มีตำราแล้วก็ต้องทดลองดู
ไม่รื้อร้างง้างงัดไม่คัดขุด	เป็นแต่จุดเทียนเบิกฤกษ์ราหู
ขอคุณพรตทศธรรมช่วยค้ำชู	ไม่เรียนรู้รูปงามไม่ตามลาย
มาเห็นฤทธิ์กฤษฎาอานุภาพ	ก็เข็ดหลาบลมพาตำราหาย
ได้กรวดน้ำคว่ำขันจนวันตาย	ให้ภูตพรายไพรโขมดที่โขดดิน
ทั้งเจ้าทุ่งกรุงทวาเทพารักษ์	ซึ่งพิทักษ์ที่พระยาคูหาหิน
พระเจ้าฟ้าอากาศนาถนรินทร์	ซึ่งสร้างถิ่นที่วัดพระปฏิมา
จงพ้นทุกข์สุโขอโหสิ	ไปจุติตามชาติปรารถนา...


...ออกเดินทุ่งมุ่งหมายพอบ่ายคล้อย	ไม่ตามรอยแรกมาหญ้าไสว
จบจวนค่ำย่ำเย็นเห็นไรไร	สังเกตไม้หมายทางมากลางคืน
ต้องบุกรกวกหลงลุยพงแฝก	อุตส่าห์แหวกแขมคาสู้ฝ่าฝืน
มาตามลายหมายจะลุอายุยืน	ผ้าห่มผืนหนึ่งไม่ติดอนิจจัง...
...จนรุ่งรางทางเฟือนไม่เหมือนเก่า	ต้องเดินเดาดั้นดัดจนขัดขา
จนเที่ยงจึงถึงเรือเหลือระอา	อายตามาตาแก้วที่แจวเรือ
เขาหัวเราะเยาะว่าสาธุสะ	เครื่องอัฎฐะที่เอาไปช่างไม่เหลือ
พอมืดมนฝนคลุ้มลงครุมเครือ	ให้ออกเรือรีบล่องออกท้องคุ้ง
จะเลยตรงลงไปวัดก็ขัดข้อง	ไม่มีของขบฉันจังหันหุง
ไปพึ่งบุญคุณพระยารักษากรุง	ท่านบำรุงรักพระไม่ละเมน...
ค เมื่อกราบลาคลาเคลื่อนออกเลื่อนล่อง	เห็นหน้าน้องนามหุ่นนั่งชุนถุง
ทั้งผัดหน้าทาขมิ้นส่งกลิ่นฟุ้ง	บำรุบำรุงรูปงามอร่ามเรือง...
...ประหลาดเหลือเรือวิ่งจริงจริงเจียว	มาคืนเดียวก็ได้หยุดถึงอยุธยา
จึงจดหมายรายเรื่องที่เคืองเข็ญ	ไปเทียวเล่นลายแทงแสวงหา
เห็นสิ่งไรในจังหวัดรัถยา	ได้จดมาเหมือนหนึ่งมีแผนที่ไว้
ไม่อ่อนหวานขานเพราะเสนาะโสต	ด้วยอายโอษฐ์มิได้อ้างถึงนางไหน...
...จงทราบความตามใจอาลัยวอน	เดชะกลอนกล่าวปลอบให้ตอบคำ
จะคอยฟังดังคอยสอยสวาท	แม้นเหมือนมาดหมายจะชิมให้อิ่มหนำ
ถ้าครั้งนี้มิได้เยือนยังเอื้อนอำ	จะต้องคร่ำคร่าเปล่าแล้วเราเอย

| ย้อนกลับ | หน้าต่อไป | บน |