วรรณคดีไทย-นิราศ

นิราศเมืองแกลง


ค ถึงหย่อมย่านบ้านบางมังกงนั้น	ดูเรียงรันเรือนเรียบชลาสินธุ์
แต่ล้วนบ้านตากปลาริมวาริน	เหม็นแต่กลิ่นเน่าอบตระหลบไป
เห็นศาลเจ้าเหล่าเจ๊กอยู่เซ็งแซ่	ปูนทะก๋งองค์แก่ข้างเพศไสย
เกเลเอ๋ยเคยข้ามคงคาลัย	ช่วยคุ้มภัยปากอ่าวเถิดเจ้านาย
พอพ้นบ้านลานแลดูปากช่อง	เห็นทิวท้องสมุทรไทน่าใจหาย
แลทะเลเลี่ยนลาดล้วนหาดทราย	ทั้งสามนายจัดแจงโจงกระเบน
ไปตามช่องล่องออกไปนอกรั้ว	เห็นเมฆมัวลมแดงดังแสงเสน
สักประเดี๋ยวเหลียวดูลำพูเอน	ยอดระเนนนาบน้ำอยู่รำไร
ป่าแสมแลเห็นอยู่ริ้วริ้ว	ให้หวิวหวิววาบวับฤทัยไหว
จะหลบหลีกเข้าฝั่งก็ยังไกล	คลื่นก็ใหญ่โยนเรือเหลือกำลัง...
...เห็นเกินรอยบางปลาสร้อยอยู่ท้ายเรือ	คลื่นก็เฝือฟูมฟองคะนองพราย
เห็นจวนจนบนเจ้าเขาสำมุก	จงช่วยทุกข์ถึงที่จะทำถวาย
พอขาดคำน้ำขึ้นทั้งคลื่นคลาย	ทั้งสามนายหน้าชื่นค่อยเฉื่อยมา
หยุดตะพานย่านกลางบางปลาสร้อย	พุ่มกับน้อยสรวลสันต์ต่างหรรษา...


...จนอุทัยไตรตรัสจำรัสตา	เห็นเคหาเรียงรายริมชายทะเล
ดูเรือแพแต่ละลำล้วนโปะโหละ	พวกเจ๊กจีนกินโต๊ะเสียงโหลเหล
บ้างลุยเลนล้วงปูดูโซเซ	สมคะเนใส่ข้องเที่ยวมองคอย
อันนารีที่ยังสาวพวกชาวบ้าน	ถีบกระดานถือตะกร้าเที่ยวหาหอย
ดูแคล่วคล่องล่องเล่นแฉลบลอย	เอาขาห้อยทำเป็นหางไปกลางเลน
อันพวกเขาชาวประมงไม่โหย่งหยิบ	ล้วนตีนถีบปากกัดขัดเขมน
จะได้กินข้าวเช้าก็ราวเพล	ดูจัดเจนโลดโผนในโคลนตม
จึงมั่งคั่งตั้งบ้านในการบาป	แต่ต้องสาปเคหาให้สาสม
จะปลูกเรือนก็มิได้ใส่ปั้นลม	ใครขืนทำก็ระทมด้วยเพลิงลาม...
...ซังตายชื่นฝืนฤทัยให้ประเทือง	เที่ยวชำเลืองแลชมตลาดเรียง
เป็นสองแถวแนวถนนคนสะพรั่ง	บ้างยืนบ้างนั่งร้านประสานเสียง
ดูรูปร่างนางบรรดาแม่ค้าเคียง	เห็นเกลี้ยงเกลี้ยงกล้องแกล้งเป็นอย่างกลาง
ขายหอยแคลงแมงภู่กับปูม้า	หมึกแมงดาหอยดองรองกระถาง
พวกเจ๊กจีนสินค้าเอามาวาง	มะเขือคางแพะเผือกผักกาดดอง
ที่ขายผ้าหน้าถังก็เปิดโถง	ล้วนเบี้ยโป่งหญิงชายมาจ่ายของ
สักยี่สิบหยิบออกเป็นกอบกอง	พี่เที่ยวท่องทัศนาจนสายัณห์...
...พอฟ้าขาวดาวเดือนลงเลื่อนลด	อร่ามรถสุริยาเคหาเหลือง...
...พอพ้นบ้านลานแลล้วนเห็นทุ่งเลี่ยน	หนทางเตียนตัดเข้าภูเขาขวาง
ดูกรวดทรายพรายงามเหมือนเงินราง	หยาดน้ำค้างขังหลุมที่ขุมควาย
ดูสีขาวราวกับน้ำตาลโตนด	ที่หว่างโขดขอบผาศิลาฉลาย
ริมทางเถื่อนเรือนเหย้ามีรายราย	เห็นฝูงควายปล่อยเกลื่อนอยู่กลางแปลง
ถึงหนองมนมีตำบลชื่อบ้านไร่	เขาถากไม้ทุกประเทศทุกเขตแขวง
ต้องเดินเฉียงเลี่ยงลัดตัดทะแยง	ตามนายแสงนำทางเข้ากลางไพร
กำดัดแดดแผดร้อนทุกขุมขน	ไม่มีต้นพฤกษาจะอาศัย
ล้วนละแวกแฝกคาป่ารำไร	จนสุดไร่เลียบริมทะเลมา
ตะวันคล้อยหน่อยหนึ่งถึงบางพระ	ดูระยะบ้านนั้นก็แน่นหนา...
...กลั้นน้ำตามาจนสุดที่หาดทราย	เห็นเรือนรายโรงเรียงเคียงเคียงกัน


อันชื่อนี้ศรีมหาราชาชาติ	ขึ้นจากหาดเข้าป่าพนาสัณฑ์
ค่อยเลียบเดินเนินโขดสิงขรคัน	เสียงจักจั่นแซ่เซ็งวังเวงใจ
สองข้างทางนางไม้ไพรสงัด	ไม่แกว่งกวัดก้านกิ่งประวิงไหว
เย็นระรื่นชื่นชุ่มชอุ่มใบ	หนาวฤทัยโทมนัสระมัดกาย
เสียงนกร้องก้องกู่กันกลางป่า	ฟังภาษาสัตว์ไพรก็ใจหาย
จนออกดงลงเดินเนินสบาย	ค่อยเคลื่อนคลายรอเรียงมาเคียงกัน
ถึงเขาขวางว่างเวิ้งชะวากวุ้ง	เขาเรียกทุ่งสงขลาพณาสัณฑ์
เป็นป่ารอบขอบเขินเนินอรัญ	นกเขาขันคูเรียกกันเพรียกไพร
บ้างถาบถาพาคู่มาฟุบฝุ่น	เห็นคนผลุนโผผินบินไถล
บ้างก่งคอคูคูกุกกูไป	ฝูงเขาไฟฟุบแฝงที่แฝกฟาง...
...แล้วรีบรุดไปจนสุดที่ทิวทุ่ง	ถึงบางละมุงพบน้ำลำละหาน
เป็นประเทศเขตนิคมกรมการ	มีเรือนบ้านแออัดทั้งวัดวา...


...ออกพ้นย่านบ้านบางละมุงไป	ค่อยคลายใจจรเลียบชลามา
ในกระแสแลล้วนแต่โป๊ะล้อม	ลงอวนอ้อมโอบสกัดเอามัจฉา...
...รำจวญจิตคิดมาในวารี	จนถึงที่ศาลาบ้านนาเกลือ
หยุดประทับดับดวงพระสุริย์แสง	ยิ่งโรยแรงร้อนรนนั้นล้นเหลือ...
...ทั้งล้าเลื่อยเหนื่อยอ่อนนอนสนิท	จนอาทิตย์แย้มเยี่ยมเหลี่ยมไศล
ถอนสะอื้นตื่นตายังอาลัย	รำจวญใจจรจากศาลามา
เข้าเดินดงพงชัฏสงัดเงียบ	เย็นยะเยียบน้ำค้างพร่างพฤกษา
ออกชะวากปากทุ่งพัทยา	นายแสงพาเลี้ยวหลงที่วงเวียน
บุกละแวกแฝกแขมแอร่มรก	กับกอกกสูงสูงเสมอเศียร
ด้วยน้ำฝนล้นลงหนทางเกวียน	ขึ้นโขดเตียนตอกรอกยอกระยำ
กลัวปลิงเกาะเลาะลัดขัดเขมน	ลงลุยเลนพรวดพราดพลาดถลำ
ถึงแนวน่องย่องก้าวเอาเท้าคลำ	แต่ท่องน้ำอยู่จนเที่ยงจึงพบทาง
พอยกเท้าก้าวเดินบนเนินแห้ง	ทั้งขาแข็งเข่าข้อให้ขัดขวาง
เจ็บระบมคมหญ้าคาระคาง	ค่อยย่องย่างเหยียบฝุ่นให้งุนโงง
เห็นพฤกษาไม้มะค่ามะขามข่อย	ทั้งไทรย้อยยอดโยนโดนตะโขง
เหมือนไม้ดัดจัดวางข้างพระโรง	เป็นพุ่มโพรงสาขาน่าเสียดาย...
...ถึงท้องธารศาลเจ้าริมเขาขวาง	พอได้ทางลงมหาชลาไหล
เข้าถามเจ๊กลูกจ้างตามทางไป	เป็นจีนใหม่อ้อแอ้ไม่แน่นอน


ร้องไล้ขื่อมือชี้ไปที่เขา	ก็ดื้อเดาเลียบเดินเนินสิงขร
ศิลาแลเป็นชะแง่ชะงักงอน	บ้างพรุนพรอนแตกกาบเป็นคราบไคล
ต้องเลี่ยงเลียบเหยียบยอกเอาปลาบแปลบ	ถึงที่แคบเป็นเขินเนินไศล
ค่อยตะกายป่ายปีนเปะปะไป	จะขาดใจเสียด้วยเหนื่อยทั้งเมื่อยกาย
ถึงที่โขดต้องกระโดดขึ้นบนแง่	ก่นเอาแม่จีนใหม่นั้นใจหาย
บอกว่าใกล้ไกลมาบรรดาตาย	ทั้งแค้นนายแสงนำไม่จำทาง...
...แล้วปลอบน้องสองราปรีชาชาย	มาถึงท้ายทิวป่านาจอมเทียน
เห็นบ่อน้ำร่ำดื่มเอาโดยอยาก	พออ้าปากเหม็นหืนให้คลื่นเหียน
ค่อยมีแรงแข็งใจไปทางเกวียน	ไม่แวะเวียนเดาเดินดำเนินไป
ถึงห้วยขวางตัดทางเข้าไต่ถาม	พบขุมรามเรียกหาเข้าอาศัย...

...เมฆแอร่มแย้มแยกแหวกตะวัน	ก็ชวนกันอำลาเขาคลาไคล
เขม้นเมินเดินตรงเข้าดงดึก	ดูซึ้งซึกมิได้เห็นพระสุริย์ใส
เสียงฟ้าร้องก้องลั่นสนั่นไพร	ไม้ไหวไหวเหลียวหลังระวังคอย
สงัดเงียบเยียบเย็นยะเยือกอก	น้ำค้างตกหยดเหยาะลงเผาะผอย
พฤกษาสูงยูงยางสล้างลอย