วรรณคดีไทย-นิราศ

นิราศเมืองแกลง


ถึงห้วยโป่งเห็นธารละหานไหล	คงคาใสปลาว่ายคล้ายคล้ายเห็น
มีกรวดแก้วแพรวพรายรายกระเด็น	บ้างแลเห็นเป็นสีบุษราคัม
ขืนอารมณ์ชมเชยเลยลีลาศ	พระพายพาดพัดเรื่อยมาเฉื่อยฉ่ำ
ทั้งสองข้างมรคาป่าระกำ	สล้างลำแลสลับอยู่กับกอ
หอมบุบผาสาโรชมารื่นรื่น	ต่างหยุดยืนใจหายเสียดายหนอ
แม้นอยู่เคียงเวียงชัยเห็นไม่พอ	จะตัดต่อเรือแล่นเล่นตามกัน
ทะลายลูกสุกแลดูแออัด	เอาดาบตัดชิมไปในไพรสัณฑ์
มันแสนเปรี้ยวเบี้ยวหน้าเข้าหากัน	ออกเข็ดฟันเป็นจะตายด้วยรายชิม
ค ถึงห้วยพร้าวเท้าเมื่อยออกเลื่อยล้า	เห็นผิดฟ้าฝนย้อยลงหยิมหยิม
สุริยาฉายบ่ายเยื้องเมืองประจิม	อุระปิ้มศรปักสลักทรวง
ออกเดินรีบถีบถอนไปทุกอย่าง	กลัวจะค้างค่ำลงในดงหลวง
ด้วยครื้มครึกพฤกษาลดาพวง	ไม่เห็นดวงสุริยาเวลาไร
พอเต็มตึงถึงสุนัขกะบากนั้น	รอยเขาฟันพฤกษาอยู่อาศัย
เห็นรอยคนปนควายค่อยคลายใจ	รู้ว่าใกล้ออกดงเดินตะบึง
แต่ย่างย้ายทรายฝุ่นขยุ่นยุบ	ยิ่งเหยียบฟุบขาแข้งให้แข็งขึง
ยิ่งจวนเย็นเส้นสายให้ตายตึง	ดูเหมือนหนึ่งเหยียบโคลนให้โอนเอน
ออกปากช่องท้องทุ่งที่ตลิ่ง	ต่างเกลือกกลิ้งลงทั้งรกถกเขมร
ด้วยล้าเลื่อยเหนื่อยอ่อนนอนระเนน	จนสุริเยนทร์ลับไม้ชายทะเล...


...เป็นทุ่งแถวมีแนวแม่น้ำอ้อม	ระยะหย่อมเคหาน่าสนาน
เป็นเนิ่นสวนล้วนเหล่ามะพร้าวตาล	เข้าลับบ้านทับม้าลีลาไป
พอสิ้นดงตรงบากออกปากช่อง	ถึงระยองเหย้าเรือนดูไสว
แวะเข้าย่านบ้านเก่าค่อยเบาใจ	เขาจุดใต้ต้อนรับให้หลับนอน...
...จากระยองย่องตามกันสามคน	เลียบถนนคันนาป่ารำไร
ถึงบ้านนาตาขวัญสำคัญแน่	เห็นยายแก่แวะถามตามสงสัย
เขาชี้นิ้วแนะทิวหนทางไป	ประจักษ์ใจจำแน่ดำเนินมา
ถึงบ้านแลงทางแห้งเห็นทุ่งกว้าง	เฟือนหนทางทวนทบตลบหา
บุกละแวกแฝกแขมกับหญ้าคา	จนแดดกล้ามาถึงย่านบ้านตะพง
มีเคหาอารามงามระรื่น	ด้วยพ่างพื้นพุ่มไม้ไพรระหง
ตัดกระพ้อห่อได้ทุกไร่กง	พี่หลีกลงทางทุ่งกระทอลอ
เห็นสาวสาวชาวไร่เขาไถที่	บ้างพาทีอือเออเสียงเหนอหนอ
แลขี้ไคลใส่ตาบเป็นคราบคอ	ผ้าห่มห่อหมากแห้งตะแบงมาน
พี่สู้เมินเดินตรงเข้าดงสูง	เสียงนกยูงเบญจวรรณขึ้นขันขาน...
ต้องเวียนวงหลงทบตลบเลี้ยว	ด้วยรกเรี้ยวห้วยหนองเป็นคลองขวาง


ระหกระเหินเดินภาวนาพลาง	พอพบทางลงถึงท้องทะเลวน
เสียงพิลึกครึกครื้มกระหึมคลื่น	ร่มระรื่นรุกขาพฤกษาสน
เหล่าต้นโปลงโกงกางกิ่งพิกล	สล้างต้นเต็งตั้งสะพรั่งตา
ถึงปากช่องคลองกรุ่นเห็นคลองกว้าง	มีโรงร้างเรียงรายชายพฤกษา
เป็นชุมรุมหน้าน้ำเขาทำปลา	ไม่รอรารีบเดินดำเนินพลาง
ถึงศาลเจ้าอ่าวสมุทรที่สุดหาด	เลียบลีลาศขึ้นตามช่องที่คลองขวาง
ถึงบ้านแกลงลัดบ้านไปย่านกลาง	เห็นฝูงนางสานเสื่อนั้นเหลือใจ
แต่ปากพลอดมือสอดขยุกขยิก	จนมือหงิกงอแงไม่แบได้
เป็นส่วยบ้านสานส่งเข้ากรุงไกร	เด็กผู้ใหญ่ทำเป็นไม่เว้นคน
พอพลบค่ำสำนักที่เรือนเพื่อน	ดูเหย้าเรือนชาวแขวงทุกแห่งหน
มุงด้วยไม้หวายโสมแสนพิกล	ไม่มีคนแล้วก็ม้วนหลังคาวาง
ครั้นคนมาเอาหลังคาขึ้นคลุมคลี่	ดูก็ดีเร็วรัดไม่ขัดขวาง
เวลาค่ำล้ำเหลือด้วยเสือกวาง	ปีบมาข้างเรือนเหย้าที่เรานอน
เขาดักจั่นชั้นในใส่สุนัข	มันหอบฮักดิ้นโดยแล้วโหยหอน
ยิ่งดึกฟังวังเวงวนาดร	สังเวชนอนมิใคร่หลับระงับลง
จนรุ่งแจ้งแสงสายไม่วายโศก	บริโภคเสร็จสมอารมณ์ประสงค์
จากสถานบ้านแกลงไปกลางดง	ต้นรังรงร่มชื่นระรื่นเย็น
เห็นรอกแตแย้ตุ่นออกวุ่นวิ่ง	เอาดินทิ้งไล่ทุบตะครุบเล่น
ลูกมะม่วงร่วงกลาดดาษกระเด็น	เสียดายเป็นกลางไพรไม่ได้การ...
...นึกดำเนินเดินกลางทางกันดาร	ถึงตะพานยายเหมสร้างที่กลางไพร
เป็นทุ่งแถวแนวน้ำสกัดกั้น	ต้องพากันลุยเลียบทะเลไหล
แล้วขึ้นข้ามตามตะพานสำราญใจ	ลงเลียบในตีนเขาลำเนาทาง


ดูครึ้มครึกพฤกษาป่าสงัด	ทะลุลัดตัดทะเลแหลมทองหลาง
ต่างเพลิดเพลินเดินว่าเสภาพลาง	ถูกขุนช้างเข้าหอหัวร่อเฮ
เห็นไร่แตงแกล้งแวะเข้าริมห้าง	ทำถามทางแถวชักชวนให้สรวลเส
พอเจ้าของแตงโมปะโลปะเล	สมคะเนกินแตงพอแรงกัน
แล้วภิญโญโมทนาลาลีลาศ	ลงเลียบหาดปรีดิ์เปรมเกษมสันต์
ถึงปากช่องคลองน้ำเป็นสำคัญ	ตำแหน่งนั้นชื่อชะวากปากลาวน
ไม่หยุดยั้งตั้งหน้าเข้าป่ากว้าง	ไปตามทางโขดเขินเนินถนน
สดับเสียงลิงค่างครางคำรน	เหมือนคนกรนโครกครอกทำกลอกตา
ค ถึงหย่อมย่านบ้านกร่ำพอค่ำพลบ	ประสบพบเผ่าพงศ์พวกวงศา
ขึ้นกระฎีที่สถิตท่านบิดา	กลืนน้ำตาก็ไม่ฟังเฝ้าพรั่งพราย...
...มาพบพ่อท้อใจด้วยไกลแม่	ให้ตั้งแต่เศร้าสร้อยละห้อยหา
ชนนีอยู่ศรีอยุธยา	บิดามาอ้างว้างอยู่กลางไพร
ภูเขาขวางทางกั้นอรัญเวศ	ข้ามประเทศทุ่งท่าชลาไหล
เดินกันดารปานปิ้มจะบรรลัย	จึงมาได้เห็นหน้าบิดาตัว...
...เวลาเช้าก็ชวนกันออกป่า	มันโม้หมาไล่เนื้อไปเหลือหลาย
พอเวลาสายัณห์ตะวันชาย	ได้กระต่ายตะกวดกวางมาย่างแกง
ทั้งแย้บึ้งอึ่งอ่างเนื้อค่างคั่ว	เขาทำครัวครั้นไปปะขยะแขยง...
...ครั้นแล้วลาฝ่าเท้าท่านปิตุรงค์	ไปบ้านพลงค้อตั้งริงฝั่งคลอง...
...แล้วไปชมกรมการบ้านตอนเด็จ	ล้วนเลี้ยงเป็ดหมูเนื้อดูเหลือเข็ญ
ยกกระบัตรคัดช้อนทุกเช้าเย็น	เมียที่เป็นท่านผู้หญิงนั่งปิ้งปลา
ค แล้วไปบางทางเถื่อนบ้านพงอ้อ	ไม่เหลือหลอหลายตำแหน่งแสวงหา
จะเที่ยวดูผู้คนทำยาตา	ไม่เห็นหน้านึกระทดสลดใจ...


...เห็นเงื้อมเขาเงาบังขึ้นนั่งเล่น	ลมเย็นเย็นอยากดูหมู่มัจฉา
แลตลิ่งโล่งลิ่วทิวชลา	ดูนาวาแล่นละเลาะริมเกาะเกียน
บ้างก้าวเสียดเฉียดทางไปข้างเขา	บ้างออกเข้าข้ามฟากดังฉากเขียน
เรือตระเวนเจนแดนเที่ยวแล่นเวียน	ดาษเดียรดูสล้างกลางชลา
ครั้นยามเย็นเห็นเหมือนหนึ่งเมฆพลุ่ง	เป็นควันฟุ้งราวกับไฟไกลหนักหนา
แล้วถอยลงโพลงขึ้นไม่ขาดตา	ถามผู้เฒ่าเขาว่าปลามันพ่นฟอง
เห็นจริงจังนั่งนึกพิลึกล้ำ	จนพลบค่ำมืดมนขนสยอง
ยิ่งอาลัยใจมาอยู่ที่คู่ครอง	แม้นแม่น้องได้มาเห็นเหมือนเช่นนี้
จะแอบอิงวิงวอนชะอ้อนถาม	ตำแหน่งนามเกาะแก่งแขวงวิถี
ได้เชยชื่นรื่นรสสุมาลี	แล้วจะชี้ให้แม่ชมยมนา...
...อยู่บ้านกร่ำทำบุญกับปิตุเรศ	ถึงเดือนเศษโศกซูบจนรูปผอม...
...ทั้งถือศีลกินเพลเหมือนเช่นบวช	เย็นเย็นสวดศักราชศาสนา
พยายามตามกิจด้วยบิดา	เป็นฐานานุประเทศอธิบดี
จอมกระษัตริย์มัสการขนานนาม	เจ้าอารามอารัญธรรมรังษี
เจริญพรตยศยิ่งมิ่งโมลี	กำหนดยี่สิบวษาสถาวร...
ค จนเดือนเก้าเช้าค่ำยิ่งพรำฝน	ทุกตำบลบ้านกร่ำล้วนน้ำไหล
ยิ่งง่วงเหงาเศร้าช้ำระกำใจ	จนล้มไข้คิดว่ากายจะวายชนม์
ให้เคลิ้มเคล้นเห็นปีศาจประหวาดหวั่น	อินทรีย์สั่นเศียรพองสยองขน
ท่านบิดาหาผู้ที่รู้มนต์	มาหลายคนเขาก็ว่าต้องอารักษ์
หลงละเมอเพ้อพูดกับผีสาง	ที่เคียงข้างคนผู้ไม่รู้จัก
แต่หมอเฒ่าเป่าปัดชะงัดนัก	ทั้งเซ่นวักหลายวันค่อยบรรเทา
ให้คนทรงลงผีเมื่อพี่เจ็บ	ว่าเพราะเก็บดอกไม้ที่ท้ายเขา
ไม่งอนง้อขอสู่ทำดูเบา	ท่านปู่เจ้าคุมแค้นจึงแทนทด
ครั้นตาหมอขอโทษก็โปรดให้	ที่จริงใจพี่ก็รู้อยู่ว่าปด
แต่ชาวบ้านท่านถือข้างท้าวมด	จึงสู้อดนิ่งไว้ในอุรา...
...ออกจากย่านบ้านกร่ำซ้ำวิโยค	กำสรดโศกเศร้าหมองถึงสองหลาน...
...จึงพากเพียรเขียนคำเป็นสำคัญ	ให้สองขวัญเนตรนางไว้ต่างกาย...
ถึงกรุงศรีอยุธยาขึ้นห้าค่ำ	จึงเขียนคำจริงแจ้งแถลงไข...
...นิราศเรื่องเมืองแกลงแต่งมาฝาก	เหมือนขันหมากมิ่งมิตรพิศมัย
อย่าหมางหมองข้องขัดตัดอาลัย	ให้ชื่นใจเหมือนแต่หลังมั่งเถิดเอย

| ย้อนกลับ | หน้าต่อไป | บน |