วรรณคดีไทย-นิราศ

นิราศเมืองเพชร


ค ถึงแม่กลองสองฝั่งเขาตั้งบ้าน	น่าสำราญเรือนเรือดูเหลือหลาย
บ้างย่างปลาค่าเคียงเรียงเรียงราย	ดูวุ่นวายวิ่งไขว่กันใหญ่น้อย
ขายสำเร็จเป็ดไก่ทั้งไข่พอก	กระเบนกระบอกปลาทูทั้งปูหอย
ลูกค้ารับนับกันเป็นพันร้อย	ปลาเล็กน้อยขมงโกรยโกยกระบุง...
ค พอออกช่องล่องลำแม่น้ำกว้าง	บ้านบางช้างแฉกแขไปแควขวา
ข้างซ้ายตรงลงทะเลพอเวลา	พระสุริยามืดมัวทั่วแผ่นดิน
ดูซ้ายขวาป่าปะโลงหวายโป่งเป้ง	ให้วังเวงหวั่นไหวฤทัยถวิล
เวลาเย็นเห็นนกวิหคบิน	ไปหากินแล้วก็พากันมารัง
บ้างเคียงคู่ชูคอเสียงซ้อแซ้	โอ้แลแลแล้วก็ให้อาลัยหลัง
แม้นร่วมเรือนเหมือนนกที่กกรัง	จะได้นั่งแนบข้างเหมือนอย่างนก...


...จนเรือออกนอกอ่าวดูเปล่าโว่ง	ทะเลโล่งแลมัวทั่ววิถี
ไม่เห็นหนสนธยาเป็นราตรี	แต่ลมดีดาวสว่างกระจ่างตา
สำรวลรื่นคลื่นราบดังปลาบเรี่ยม	ทั้งน้ำเปี่ยมป่าแสมข้างแควขวา
ดาวกระจ่างพรายพร่างกลางนภา	แสงคงคาเค็มพราวรางกับพลอย
เห็นปลาว่ายกายสล้างกระจ่างแจ่ม เป็นหมู่หมู่ฟูฟ่องขึ้นล่องลอย	แลแอร่มเรืองรุ่งชั้นกุ้งฝอย ตัวน้อยน้อยนางมังกงขมงโกรย
ชื่นอารมณ์ชมปลาเวลาดึก	หวนรำลึกแล้วเสียดายไม่วายโหย
แม้นเห็นปลาวารินจะดิ้นโดย	ทั้งลมโชยเฉื่อยชื่นระรื่นเย็น
จะเพลินชมยมนาเวหาห้อง	เช่นนี้น้องไหนเลยจะเคยเห็น
ทะเลโล่งโว่งว่างน้ำค้างกระเซ็น	ดูดาวเด่นดวงสว่างเหมือนอย่างโคม...
...ด้วยมืดค่ำสำคัญที่นั่นแน่	เรียกแสมตายห่าพฤกษาโกร๋น
ลำพูรายชายเลนดูเอนโอน	วายุโยนยอดระย้าริมสาคร
หิ่งห้อยจับวับวามอร่ามเหลือง	ดูรุ่งเรืองรายจำรัสประภัสสร
เหมือนแหวนก้อยพลอยพรายเมื่อกรายกร	ยังอาวรณ์แหวนประดับด้วยลับตา
ค ถึงคลองช่องล่องเลียบเงียบสงัด	เห็นเมฆกลัดกลางทะเลบนเวหา
เสียงโครมครื้นคลื่นกระทั่งฝั่งชลา	ลมสลาตันดังหึ่งหึ่งฮือ
นาวาเหเซหันให้ปั่นป่วน	ต้องแจวทวนท้ายหันช่วยกันถือ
ถึงสี่แจวแล้วเรือยังเหลือมือ	ลมกระพือพัดโงงดูโคลงเคลง
ทั้งคลื่นซ้ำน้ำซัดให้ปัดปั่น	โอ้แต่ชั้นคลื่นลมยังข่มเหง...
...ยิ่งแจวทวนป่วนปั่นยิ่งหันเห	ลมทะเลเหลือจะต้านทานไม่ไหว
เสียงสวบเสยเกยตรงเข้าพงไพร	ติดอยู่ใต้ต้นโกงกางแต่กลางคืน
พอจุดเทียนเชี่ยนขันน้ำมันคว่ำ	ต้องวิดน้ำนาวาไม่ฝ่าฝืน
เสื่อที่นอนหมอนนวมน้ำท่วมชื้น	เหลือแต่ผืนผ้าแพรของแม่น้อง...


ค เขาหลับเรื่อยเหนื่อยอ่อนนอนสนิท	พี่นี้คิดใคร่ครวญจนจวนสว่าง
เสียงนกร้องซ้องแซ่ครอแครคราง	ทั้งลิงค่างครอกโครกละโอกโอย
เสียงชะนีที่เหล่าเขายี่สาน	วิเวกหวานหวัวหวัวผัวผัวโหวย
หวิวหวิวไหวได้ยินยิ่งดิ้นโดย	ชะนีโหยหาคู่มิรู้วาย...
...จนรุ่งแจ้งแสงสว่างนภางค์พื้น	ต้องค้างคืนติดป่าพากันสรวล
จะเข็นค้ำล้ำเหลือเป็นเรือญวน	พอเห็นจวนน้ำขึ้นค่อยชื่นใจ
ต้นแสมแลดูล้วนปูแสม	ขึ้นไต่แต้ต้นกิ่งวิ่งไสว
เขาสั่นต้นหล่นผอยผลอยผลอยไป	ลงมุดใต้ตมเลนเห็นแต่ตา...
...พอลอยลำน้ำมากออกจากป่า	ได้แอบอาศัยแสมอยู่แต่ดึก
ในดงฟืนชื่นชุ่มทุกพุ่มพฤกษ์	ผู้ใดนึกฟันฟาดให้คลาดแคล้ว
แล้วเคลื่อนคลาลาจากปากคลองช่อง	ไปตามร่องน้ำหลักปักเป็นแถว
ข้ามยี่สานบ้านสองพี่น้องแล้ว	ค่อยคล่องแคล่วเข้าชะวากปากตะบูน
น้ำยังน้อยค่อยค้ำพอลำเลื่อน	ไม่มีเพื่อนรือประหลาดช่างขาดสูญ
ในคลองลัดทัศนายิ่งอาดูร	เป็นดินพูนพานจะตื้นแต่พื้นโคลน
ป่าปะโลงโกงกางแกมแสม	แต่ล้วนแต่ตายฝอยกรองกร๋อยโกร๋น


ตลอดหลามตามตลิ่งล้วนลิงโลน	อ้ายทะโมนนำหน้าเที่ยวคว้าปู
ครั้นล้วงขุดสุดอย่างเอาหางยอน	มันหนีบนอนร้องเกลือกเสือกหัวหู
เพื่อนเข้าคร่าหน้าหลังออกพรั่งพรู	ลากเอาปูออกมาได้ไอ้กะโต
ทั้งหอยแครงแมงดามันหาคล่อง	ฉีกกระดองกินไข่มิใช่โง่
ได้อิ่มอ้วนท้วนหมดไม่อดโซ	อกเอ๋ยโอ้เอ็นดูหมู่แมงดา
ให้สามีขี่หลังเที่ยวฝั่งแฝง	ตามหล้าแหล่งเลนเค็มเล็มภักษา
เขาจับเป็นเห็นสมเพชเวทนา	ทิ้งแมงดาผัวเสียเอาเมียไป
ฝ่ายตัวผู้อยู่เดียวเที่ยวไม่รอด	เหมือนตาบอดมิได้แจ้งตำแหน่งไหน
ต้องอดอยากจากเมียเสียน้ำใจ	ก็บรรลัยแลกลาดดาษดา...
ค จนออกช่องคลองบางตะบูนใหญ่	ล้วนป่าไม้ตีนเป็ดเสม็ดแสม
นกกะลางยางกรอกรอกกระแต	เสียงซ้อแซ้สองข้างทางกันดาร
ค ถึงที่วังตั้งประทับรับเสร็จ	มาทรงเบ็ดกะโห้ไม่สังหาร
ให้ปล่อยไปในทะเลเอาเพดาน	แต่โบราณเรียกว่าองค์พระทรงปลา
แต่เดี๋ยวนี้ที่วังก็รั้งร้าง	เป็นรอยทางทุบปราบราบรุกขา
ยังแลเลี่ยนเตียนดีที่พลับพลา	นึกระอาอนิจจังไม่ยั่งยืน
เดิมเป็นป่ามาเป็นวังตั้งประทับ	แล้วก็กลับไปเป็นป่าไม่ฝ่าฝืน
เหมือนมียศลดลงไม่คงคืน	นึกสะอื้นอายใจมาในเรือ
ค ถึงบางหอหอใคร่ที่ไหนหนอ	มาปลูกหอเสนหาในป่าเสือ
อันย่านนี้ที่บนบกก็รกเรื้อ	ทั้งทางเรือจระเข้ก็เฉโก
ถึงวังสาวชาวสวรรค์ฉันไม่อยู่	จะโศกสู้เอกาอนาโถ
ด้วยพรั่นตัวกลัวเสือก็เหลือโซ	เห็นแต่โพทะเลจระเข้ลอย
ทั้งเหลืองดำคร่ำคร่าล้วนกล้าแกล้ว	จนเรือแจวจวนใกล้มิใคร่ถอย
ดูน่ากลัวตัวใหญ่มิใช่น้อย	ต่างคนคอยภาวนาอุตสาห์สำรวม
เห็นนกบินกินปลาล้วนน่ารัก	นกปักหลักลงน้ำเสียงต้ำป๋วม
นกระเต็นเต้นตามนกกามกวม	กับเหี้ยต้วมเตี้ยมต่ายตามชายเลน


ค ไปครู่หนึ่งถึงเขาตะคริวสวาท	มีอาวาสวัดวามหาเถร
มะพร้าวรอบขอบที่บริเวณ	พอจวนเพลพักร้อนผ่อนสำราญ
กับหนูพัดจัดธูปเทียนดอกไม้	จะขึ้นไหว้พระสัมฤทธิ์พิษฐาน
เขานับถือลืออยู่แต่บุราณ	ใครบนบานพระรับช่วยดับร้อน
ขึ้นลานวัดทัศนาดูอาวาส	ศิลาลาดเลียบเดินเนินสิงขร
พฤกษาออกดอกช่ออรชร	หอมขจรจำปาสารภี
ต้นโพไทรไม้งอกตามซอกหิน	อินทนิลนางแย้มสอดแซมสี
เหล่าลั่นทมร่มรอบขอบคิรี	สุมาลีหล่นกลาดดูดาษดิน
ได้ชมเพลินเดินมาถึงหน้าโบสถ์	สมาโทษถือเทียนเวียนทักษิณ
เคารพสามตามกำหนดหมดมลทิน	กับหนูนิลหนูพัดเข้ามัสการ
ได้สรงน้ำชำระพระสัมฤทธิ์	ถวายธูปเทียนอุทิศพิษฐาน...


ค แล้ววันทาลาเลียบลงเหลี่ยมเขา	พอบังเงาแดดร่มทั้งลมตก
ออกนาวามาทางบ้านบางครก	มะพร้าวดกดูสล้างสองข้างคลอง
มีส้มสูกลูกไม้เหมือนในสวน	ตลอดล้วนเรียงรายเรียกขายของ
ขาเลียนล้อต่อถามตามทำนอง	ได้ยิ้มย่องนิดหน่อยอร่อยใจ
จนเรือออกนอกชะวากปากบางครก	ต้องเลี้ยววกไปตามลำแม่น้ำไหล
เป็นถิ่นฐานบ้านนาป่ารำไร	เขาทำไร่ถั่วผักปลูกฟักแฟง
แต่พักทองร้องเรียกว่าน้ำเต้า	ฟักเขียวเล่าเรียกว่าขี้พร้าแถลง
ล้วนเลี้ยงวัวทั่วถิ่นได้กินแรง	แต่เสียงแปร่งเปรี้ยวหูไม่รู้กลัว
เจ้าสำนวนชวนตีแต่ฝีปาก	พูดด้วยยากชาวบางกอกจนกลอกหัว
แสนแสงอนค้อนว่าค่อนด่าวัว	เขาตัดหัวแขวนห้อยร้อยประการ
ล้วนแช่งซ้ำล้ำเหลืออ้ายเสือขบ	ลำเลิกทบทวนชาติเสียงฉาดฉาน
อ้ายวัวเฒ่าเขาล้มคือสมภาร	มันขี้คร้านทดข้าวเขาจึ่งแทง
ค ถึงบ้านใหม่ไถ่ถามตามสงสัย	ว่ายังไกลอยู่หรือบ้านท่านขุนแขวง
ไม่บอกก่อนย้อนถามเป็นความแคลง	จะพายแรงหรือว่านายจะพายเบา
ถ้าพายหนักสักครู่หนึ่งก็ถึงดอก	สำนวนนอกน้ำเพชรแล้วเข็ดเขา
บ้างโห่ฉาวกราวเกรียวเกี่ยวข้าวเบา	บ้างตั้งเตาเคี่ยวตาลพานอุดม
ค ถึงบางกุ่มหนุ่มแก่สาวแซ่ซ้อง	มีบ้านสองฟากข้ามนามประถม
ข้างซ้ายมือชื่อบ้านสะท้านยายนม	น่าใคร่ชมชื่นจิตคิดรำพึง
อย่างไรหรือชื่อเช่นนั้นขันหนักหนอ	หรือแกล้งล้อจะให้นึกรำลึกถึง
ถึงบ้านโพโอ้นึกไปลึกซึ้ง	เคยมาพึ่งพักร้อนแต่ก่อนไร
กับขุนรองต้องเป็นแพ่งตำแหน่งพี่	สถิตที่ทับนาพออาศัย...
ค ถึงต้นตาลบ้านคุณหม่อมบุนนาค	เมื่อยามยากจนมาได้อาศัย
มารดาจ้าวคราวพระวังหลังครรไล	มาทำไร่ทำนาท่านการุญ...

| ย้อนกลับ | หน้าต่อไป | บน |