ดวงเดือนประดับดาว
|
|
ทางโทษ โฉดเชื้อ เนื้อแหนงแหน |
| เกลี่ยกลบ ลบเลื่อน เชือนชวนแช | กลแก้ แททำ งำเงื่อนเงา |
| ลวงเล่ห์ เททอด สอดเสแสร้ง | เกลื่อนแกล้ง แต่งต่อ ข้อขำเขา |
| ยกอย่าง อ้างอวด ลวดเลศเลา | กล่าวเกลา เนาแนบ แยบยลยวน |
| ปกปิด มิดเม้น เส้นเสี้ยนสิ้น | ลมลิ้น ยินเย็น เห็นหกหวน |
| ฟังเฝือ เหลือล้ำ คำคมควร | เล่ห์ล้วน ป่วนปิด กิจกลการ |
ช้างประสานงา
| สิ่งใด เป็นเช่น ธรรมดากิจ | มีโดยการ ฐานชนิด นิสัยสานต์ |
| ในสิ่งสิ้น โดยระบิล บุราณนาน | บ่ร้างเนิ่น แน่ประมาณ ประมวลยล |
| เปรียบเหมือนอย่าง ค่างลิง กับต้นไม้ | ก็ค่างมี ฝักฝ่าย ใจฝึกฝน |
| ชอบแฝงฝ่า หาตาม ประเภทตน | เปรียบเพียงต่าง อย่างทุพล ลำพองกาย |
| เหล่าพื้นกิจ ทุจริต ไม่ต้องสอน | มีตามส่วน ล้วนค่อน จะเกิดหมาย |
| ใจกอบมั่น สันดาน กระด้างกาย | กระเดื่องกิจ คิดแต่ร้าย ในตนเอง |
พวงแก้วกุดั่น
|
|
ให้รู้ผิด รู้ชอบ อย่าโฉงเฉง |
| ให้รู้กล รู้ประกอบ รู้ชอบเพลง | ให้รู้ระเบง รู้ระบอบ รู้รอบการ |
| ให้รู้กำลัง หวังที่รู้ ดูระเบียบ | ให้รู้เทียบ รู้ทัน รู้สัญฐาน |
| ให้รู้เชิงชั้น สันทัด รู้ชัดชาญ | ให้รู้วิจารณ์ รู้แจ้ง ให้เจนใจ |
| ให้รู้กล้า รู้กลัว รู้ทั่วอย่าง | ให้รู้ทาง รู้ทิศ พินิจฉัย |
| ให้รู้รอบ ผลเหตุ รู้เลศนัย | ให้รู้ไว้ ให้เป็นหลัก รู้จักกระบวน |
ดำเนินนางสระ
|
|
จองจิต ชิดชอบ พีงสอบสวน |
| ตรอกตรึก นึกนบ ดูทบทวน | เผลอพลาง ห่างหวน มักจวนจน |
| พื้นพาล การกอบ ระบอบบท | งามงด ชดช้อน คิดผ่อนผล |
| สินทรัพย์ จับจ่าย อย่าป่ายปน | ฝ่าฝาก ยากยล จักจนใจ |
| เที่ยงแท้ แน่นัก ประจักษ์จิต | ใช่เช่น เกณฑ์กิจ ลิขิตไข |
| ผันผ่อน หย่อนยล เชิงกลไก | หน่วงนึก ตรึกไตร ไว้ได้ดู |
ตรีเพชรพวง
|
|
ย่อมเพลี่ยงพลำ พล่ำพล้ำ พลั้งตาหู |
| หลนปลาร้า ร่ารา เร่หาครู | ย่อมอดสู สู่สู้ ชังกายทำ |
| วิชาสอน ซ่อนซ้อน ผู้เกียจกล | แม้นหมั่นคน ค่นค้น ไม่ลึกขำ |
| ถึงเลวลวน ล่วนล้วน ก็ควรกำ | หมดใจจำ จ่ำจ้ำ ให้เจนจริง |
| ไม่ควรวาง ว่างว้าง ระหว่างวัน | ส่วนสำคัญ คั่นคั้น ทุกสิ่งสิง |
| เป็นที่ปอง ป่องป้อง ปิ้มประวิง | เช่นยายิง ยิ่งยิ้ง กำเบือนบัง |
ม้าเทียมรถ
|
|
เกียจคร้านการ งานงง พะวงหลัง |
| พะวงหลัง ตั้งไว้ ฝ่ายลำพัง | ลำพังตน ยลยั้ง ไม่ตรองการ |
| ตรองการใด ไม่สำเร็จ เสร็จการกิจ | การกิจกอบ มิได้คิด ให้แตกฉาน |
| แตกฉานชัด จัดให้เจน เช่นเชิงชาญ | เชิงชาญกอบ ชอบการ อย่าคร้านกาย |
| คร้านกายมัก ชักพา หาถ้าขัด | ถ้าขัดขวาง อย่าขจัด ให้จากหาย |
| จากหายเพียง เลี่ยงสุข สู่ทุกข์ทาย | ทุกข์ทายทับ นับแต่ราย จักยากยล |
เทพชุมนุม
|
|
ฉุนชื่นลิ้น กลิ่นกลั่น ล้วนสรรค์ผล |
| เพียงปั้นป้อน ข้อนคั้น ขึ้นปันปน | จวนเจียนจน ยลยวน เช่นชวนพะวง |
| พึงกริ่งตรอง จองแจ้ง แสร้งสิ่งยั้ง | เฟื่องฟุ้งฟัง พลั้งแพลง คลังแคลงหลง |
| ปางปอง จองแจ้ง แห่งจริงจง | ง่วงโงงงง ปลงเปลื้อง เครื่องลังเล |
| ปะทะที่ ทีน่า ระอาท้อ | มิใช่ข้อ ส่อแต่ จะแส่เส |
| ไฉนหนอ ต่อจะรู้ สิปรูเปร | ถ้าคะเน ดูในที น่ามีภัย |
คมในฝัก
|
|
จดจำดู ดูจำจด พยศไฉน |
| ผันผ่อนคิด คิดผันผ่อน จะฉันใด | ให้ทางท่า ท่าทางให้ ดูในที |
| ควรที่ชอบ ชอบที่ควร อย่าด่วนได้ | ไว้แบบอย่าง อย่างแบบไว้ อย่างหน่ายหนี |
| ตริใคร่ครวญ ครวญใคร่ตริ ตามวิธี | ดีหรือร้าย ร้ายหรือดี ย่อมมีทาง |
| ตรึกตรองก่อน ก่อนตรองตรึก ระลึกถวิล | ลิ้นลมเล่ห์ เล่ห์ลมลิ้น อย่าหมิ่นหมาง |
| ควรไม่จืด จืดไม่ควร อย่าชวนจาง | สางเสาะสืบ สืบเสาะสาง อย่าร้างรอน |