มัจจุวรรค - หมวดมฤตยู

สพฺพํ เภทปริยนฺติ     เอวํ มจฺจาน ชีวิตํ
ชีวิตของสัตว์เหมือนภาชนะดิน ซึ่งล้วนมีความสลายเป็นที่สุด

น มิยฺยมานํ ธนมนฺเวติ กิญฺจิ           ทรัพย์สักนิดก็ติดตามคนตายไปไม่ได้

อฑฺฒา เจว ทฬิทฺทา จ     สพฺเพ มจฺจุ ปรายนา
ทั้งคนมีคนจน ล้วนมีแต่ความตายเป็นเบื้องหน้า

ทหรา จ มหนฺตา จ     เย พาลา เย จ ปณฺฑิตา
สพฺเพ มจฺจุวสํ ยนฺติ     สพฺเพ มจฺจุปรายนา
ทั้งเด็ก ทั้งผู้ใหญ่ ทั้งเขลา ทั้งฉลาด
ล้วนไปสู่อำนาจแห่งความตาย ล้วนมีความตายเป็นเบื้องหน้า

ยถา ทณฺเฑน โคปาลา      คาโว ปาเชติ โคจรํ
เอวํ ชรา จ มจฺจุ จ     อายุํ ปาเชนฺติ ปาณินํ
ผู้เลี้ยงโคย่อมต้อนฝูงโค ไปสู่ที่หากินด้วยพลองฉันใด
ความแก่และความตาย ย่อมต้อนอายุของสัตว์มีชีวิตไปฉันนั้น

ยถา วาริวโห ปูโร     วเห รุกฺเข ปกูลเช
เอวํ ชราย มรเณน     วุยฺ หนฺเต สพฺพปาณิโน
ห้วงน้ำที่เต็มฝั่ง พึงพัดต้นไม้ซึ่งเกิดที่ตลิ่งไปฉันใด
สัตว์มีชีวิตทั้งปวง ย่อมถูกความแก่และความตายพัดไปฉันนั้น

อจฺเจนติ กาลา ตรยนฺติ รตฺติโย     วโยคุณา อนุปุพฺพํ ชหนฺติ
เอตํ ภยํ มรเณ เปกฺขมาโน     ปุญฺญานิ กยิราถ สุขาวหานิ
กาลย่อมล่วงไป ราตรีย่อมผ่านไป ชั้นแห่งวัยย่อมละลำดับไป
ผู้เล็งเห็นภัยในมรณะนั้น พึงทำบุญอันนำความสุขมาให้
 

มิตตวรรค - หมวดมิตร

มาตา มิตฺตํ สเก ฆเร           มารดาเป็นมิตรในเรือนของตน

สหาโย อตฺถชาตสฺส     โหติ มิตฺตํ ปุนปฺปุนํ
สหายเป็นมิตรของผู้มีความต้องการเกิดขึ้นเนือง ๆ

สพพตฺถ ปูชิโต โหติ     โย มิตฺตานํ น ทุพฺภติ
ผู้ไม่ประทุษร้ายมิตร ย่อมมีผู้บูชาในที่ทั้งปวง

มิตฺตทุพโภ หิ ปาปโก           ผู้ประทุษร้ายมิตรเป็นคนเลวแท้

ภริยา ปรมา สขา           ภรรยาเป็นเพื่อนสนิท

นตฺถ พาเล สหายตา           ความเป็นสหายไม่มีในคนพาล

สเจ ลเภถ นิปกํ สหายํ     จเรยฺย เตนตฺตมโน สติมา
ถ้าได้สหายผู้รอบคอบ พึงพอใจมีสติเที่ยวไปกับเขา
 

วาจาวรรค - หมวดวาจา

โมกฺโข กลฺยาณิยา สาธุ           เปล่งวาจางามยังประโยชน์ให้สำเร็จ

หทยสฺส สทิสี วาจา           วาจาเช่นเดียวกับใจ

มุตฺวา ตปฺปติ ปาปิกํ           คนเปล่งวาจาชั่วย่อมเดือดร้อน

ทุฏฺฐสฺส ผรุสา วาจา           คนโกรธมีวาจาหยาบ

สํโวหาเรน โสเจยฺยํ เวทิตพฺพํ           ความสะอาดพึงรู้ได้ด้วยถ้อยคำ

ตเมว วาจํ ภาเสยฺย     ยายตฺตานํ น ตาปเย           ควรกล่าวแต่วาจาที่ไม่ยังตนให้เดือดร้อน

นาติเวลํ ปภาเสยฺย     นตุณหี สพฺพทา สิยา           อวิกิณฺ มิตํ วาจํ     ปตฺเตกาเล อุทีริเย
ไม่ควรูดจนเกินกาล ไม่ควรนิ่งเสมอไป เมื่อถึงเวลาก็ควรพูดพอประมาณ ไม่ฟั่นเฝือ

โย นินฺทิยํ ปสํสติ     ตํ วา นินฺทติ โย ปสํสิโย
วิจินาติ มุเขน โส กลี     กลินา เตน สุขํ น วินทติ
ผู้ใดสรรเสริญคนควรติ หรือติคนที่ควรสรรเสริญ
ผู้นั้นย่อมเก็บโทษด้วยปาก เขาไม่ได้สุขเพราะโทษนั้น

สจฺ จํ เว อมตา วาจา           คำสัตย์แลเป็นวาจาไม่ตาย