จังหวัดสกลนคร มีพื้นที่ป่าไม้อยู่ประมาณ ๘๗๐,๕๐๐ ไร่ หรือประมาณ ร้อยละ ๑๔.๕๐ ของพื้นที่จังหวัด แบ่งออกเป็นป่าไม้ผลัดใบ และป่าดิบแล้ง  มีป่าหวงห้ามตามพระราชบัญญัติป่าไม้อยู่ ๒ ประเภทคือ ป่าอุทยานแห่งชาติ มีอยู่ ๒ แห่งคือ อุทยานแห่งชาติภูพาน และอุทยานแห่งชาติห้วยหวด  ป่าสงวนแห่งชาติมี ๑๖ แห่ง เป็นพื้นที่รวมประมาณ ๑,๘๕๘,๐๐๐ ไร่ อยู่กระจายทั่วไปทั้งจังหวัด ที่สำคัญได้แก่ ป่าดงอีม่วง ป่าดงดำพลู ป่าดงคำกั้ง และป่าดงผาลาด เป็นต้น
อุทยานแห่งชาติภูพาน

            มีพื้นที่ประมาณ ๔๑๕,๕๐๐ ไร่  ประกอบด้วยป่าเต็งรังมีอยู่ประมาณ ร้อยละ ๔๒ ของพื้นที่  ป่าดิบแล้งมีอยู่ประมาณ ร้อยละ ๒๒ ของพื้นที่ และป่าเบญจพรรณ มีอยู่ประมาณ ร้อยละ ๑๘ ของพื้นที่
            สัตว์ป่ามีอยู่ประมาณ ๑๖๒ ชนิด เป็นสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม ๕๓ ชนิด สัตว์ปีก ๔๒ ชนิด  สัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก ๑๗ ชนิด และสัตว์เลี้อยคลาน ๑๗ ชนิด  ในจำนวนดังกล่าวนี้เป็นสัตว์ที่หายากอยู่ถึง ๔๗ ชนิด
            สภาพโดยทั่วไปของอุทยาน ฯ  เป็นภูเขาหินทราย มีพื้นที่สูง ๆ ต่ำ ๆ สลับกันไป มีความสูงจากระดับน้ำทะเลปานกลาง ประมาณ ๕๕๐ เมตร  พื้นที่ส่วนใหญ่เป็นป่าดิบที่มีความสมบูรณ์ เป็นป่าต้นน้ำลำธารที่สำคัญ คือ ลำน้ำพุง ไหลลงสู่เขื่อนน้ำพุง และลำน้ำอูน ไหลลงสู่เขื่อนน้ำอูน
            พื้นที่ทางด้านทิศเหนือของอุทยาน ฯ  ด้านภูเพ็ก มีพระธาตุภูเพ็ก เป็นศิลปกรรมแบบขอม มีความเก่าแก่ และมีคุณค่าทางศิลปวัฒนธรรมอยู่มาก
            อุทยานแห่งชาติภูพานได้รับการประกาศจัดตั้งเป็นอุทยานแห่งชาติ เมื่อปี พ.ศ. ๒๕๑๕  มีพื้นที่ ประมาณ ๖๕๕ ตารางกิโลเมตร  ครอบคลุมพื้นที่ ๒ จังหวัด คือจังหวัดสกลนคร และจังหวัดกาฬสินธุ์  มีสถานที่ท่องเที่ยวที่สวยงามตามธรรมชาติดังนี้
       น้ำตกปรีชาสุขสันต์  มีลักษณะเป็นลานหินลาดเอียงประมาณ ๓๐ องศา ยาวประมาณ ๑๕ เมตร บนลานหินมีน้ำไหลผ่านแผ่นหิน ที่มีความเรียบราบสม่ำเสมอกันทั้งแผ่น
       ผานางเมิน  มีลักษณะเป็นแนวหินทอดตัวยาวหันหน้าไปทางด้านทิศตะวันตก  สามารถชมทิวทัศน์ที่สวยงามได้เป็นอย่างดี  โดยเฉพาะอย่างยิ่งเวลาที่ดวงอาทิตย์จะลับขอบฟ้า
       ผาเสวย  อยู่ในเขตอำเภอสมเด็จ จังหวัดกาฬสินธุ์ เป็นหน้าผาที่หันหน้าไปทางด้านทิศใต้ ณ ที่แห่งนี้พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เคยประทับเสวยพระกระยาหารกลางวัน ชาวบ้านจึงเรียกว่า ผาเสวย ในเวลาต่อมา
      ลานสาวเอ้ มีลักษณะเป็น ลานหินใหญ่ อยู่บริเวณใต้ผานางเมิน มีธารน้ำและเพิงถ้ำต่อเนื่องกันไป  สายน้ำจะมีมากในฤดูฝน และในช่วงปลายฤดูฝน จะมีดอกไม้ป่าเล็ก ๆ สลับสีกันไปบนทุ่งกว้างบนลานหิน มีความสวยงามตามธรรมชาติมาก
       ทางผีผ่าน  เป็นสะพานหินที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติ เชื่อมต่อระหว่างหินสองกลุ่ม กว้างประมาณ ๑.๕ เมตร ยาวประมาณ ๘ เมตร ด้านใต้เป็นวงถ้ำกว้าง นับเป็นความมหัศจรรย์ ทางธรรมชาติประการหนึ่ง
       น้ำตกคำหอม  อยู่บนเทือกเขาภูพาน เป็นน้ำตกในที่ลาดชัน ในฤดูฝนจะมีปริมาณน้ำมากพอสมควร  เป็นน้ำตกที่มีชื่อเสียงมากที่สุดแห่งหนึ่งของจังหวัดสกลนคร
       น้ำตกห้วยใหญ่  อยู่บนเทือกเขาภูพานมีน้ำไหลตลอดปี มีความสวยงามและให้บรรยากาศ ตามธรรมชาติที่เป็นป่าเขาได้มากที่สุด
       ถ้ำขาม  อยู่บนเทือกเขาภูพานที่บ้านคำข่า ตำบลไร่ อำเภอพรรณานิคม มีทิวทัศน์สวยงาม ใช้เป็นที่ปฏิบัติธรรมของพระธุดงค์ในภาคอิสาน
       ถ้ำภูผายนต์  อยู่บนเทือกเขาภูพาน ที่บ้านนาผาง ตำบลกกปลาซิว อำเภอภูพาน บริเวณถ้ำภูผายนต์ มีภาพแกะสลักบนหน้าผาเป็นเรื่องราวต่าง ๆ ที่แสดงถึงความเป็นอยู่และวิถีชีวิตของชุมชน สันนิษฐานว่า มีอายุประมาณ ๓,๖๐๐ ปี มาแล้ว
       ถ้ำภูผักหวาน  อยู่ที่บ้านภูตะคาม ตำบลท่าศิลา อำเภอส่องดาว  บริเวณถ้ำแห่งนี้มีภาพเขียนสีก่อนประวัติศาสตร์ อยู่ ๖ - ๗ ภาพ สันนิษฐานว่ามีอายุ ประมาณ ๓,๖๐๐ ปีมาแล้ว
อุทยานแห่งชาติห้วยหวด

            กองอุทยานแห่งชาติ กรมป่าไม้ได้จัดทำเป็นโครงการอุทยานแห่งชาติห้วยหวด  เพื่อเป็นการเฉลิมพระเกียรติ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เนื่องในโอกาสมหามงคล เฉลิมพระชนมพรรษา ๕ รอบ ในวันที่ ๕ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๓๐ โดยมีที่มาจากเมื่อปี พ.ศ. ๒๕๒๗ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ได้เสด็จพระราชดำเนินทอดพระเนตร โครงการอ่างเก็บน้ำห้วยหวด ตำบลเต่างอย อำเภอเต่างอย จังหวัดสกลนคร ได้พระราชทานพระราชดำริตอนหนึ่งว่า  "ควรอนุรักษ์สภาพธรรมชาติและป่าไม้ บริเวณใกล้กับหัวงาน เขื่อนกักเก็บน้ำของโครงการอ่างเก็บน้ำห้วยหวด  ตลอดจนบริเวณข้างเคียงตามขอบอ่างเก็บน้ำ  พร้อมกับการปรับปรุงเสริมแต่งบริเวณให้มีความสวยงาม และรักษาไว้ ซึ่งสภาพธรรมชาติให้มากขึ้น  เนื่องจากบริเวณดังกล่าวนั้นมีความสวยงาม เหมาะสมที่จะพัฒนาให้เป็นอุทยานแห่งชาติ หรือส่งเสริมให้เป็นแหล่งท่องเที่ยวได้เป็นอย่างดี"
            ได้มีพระราชกฤษฎีกากำหนดพื้นที่บริเวณที่ดินป่าภูล้อมข้าว และป่าภูเพ็ก  ในเขตตำบลตองโขบ ตำบลเหล่าโพนค้อ กิ่งอำเภอศรีสุพรรณ อำเภอเมือง ฯ ตำบลกกปลาซิว อำเภอเมือง ฯ ตำบลจันทร์เพ็ญ ตำบลเต่างอย อำเภอเมือง ฯ ป่าดงภูพาน ในเขตตำบลหนองบ่อ ตำบลคำพี้ ตำบลก้านเหลือง ตำบลบ้านแก้ง ตำบลนาแก ตำบลพิมาน อำเภอนาแก จังหวัดนครพนม ตำบลกกตูม ตำบลพังแดง ตำบลดงหลวง เภอดงหลวง จังหวัดมุกดาหาร ป่าภูศรีฐาน ในเขตตำบลคำชะอี ตำบลบ้านเหล่า ตำบลบ้านค้อ ตำบลโพนงาม อำเภอคำชะอี จังหวัดมุกดาหาร ให้เป็นอุทยานแห่งชาติ เมื่อปี พ.ศ. ๒๕๓๑
            อุทยานแห่งชาติห้วยหวด มีพื้นที่ควบคุม อยู่ในเขต ๓ จังหวัด คือ จังหวัดสกลนคร จังหวัดนครพนม และจังหวัดมุกดาหาร  สภาพพื้นที่โดยทั่วไปเป็นภูเขาหินทราย มีความสูงอยู่ระหว่าง ๓๐๐ - ๖๐๐ เมตร จากระดับน้ำทะเล ปกคลุมด้วยป่าไม้เบญจพรรณ ป่าเต็งรัง ป่าดิบแล้ง และป่าดิบเขา  ภูเขาที่สำคัญคือ ภูก่อ อยู่ในเขตอำเภอเต่างอย จังหวัดนครพนม สูง ๖๓๐ เมตร จากระดับน้ำทะเล ซึ่งเป็นจุดที่สูงสุดของจังหวัดสกลนคร  สภาพพื้นที่ส่วนใหญ่เป็นป่าต้นน้ำลำธาร ที่ไหลไปสู่ลำน้ำหลายหลาย เช่น ลำน้ำพุง ห้วยหวด ห้วยบางทราย ห้วยเลา และอ่างเก็บอีกเป็นจำนวนมาก
       อ่างเก็บน้ำห้วยหวด  สร้างเมื่อปี พ.ศ. ๒๔๓๐ โดยกรมชลประทาน พื้นที่อ่างประมาณ ๑๙ ตารางกิโลเมตร เป็นสถานที่ท่องเที่ยวที่สำคัญแห่งหนึ่งของ จังหวัดสกลนคร อ่างเก็บน้ำทอดตัวยาวไปตามภูเขาทั้งสองด้าน มีน้ำตกห้วยหวด ไหลตกลงมาจากหน้าผาหินทราย ลงสู่อ่างเก็บน้ำ  น้ำตกห้วยน้ำใน สูง ๑๐ เมตร กว้าง ๒ เมตร  น้ำตกตาดโตน สูง ๑๕ เมตร กว้าง ๒ เมตร  ไหลตกจากหน้าผาลงสู่อ่างเก็บน้ำ มีจุดชมวิวบริเวณสันเขื่อนและหน้าผาขอบอ่างหลายแห่งด้วยกัน เช่น ผาผึ้ง บริเวณพลับพลารับเสด็จ ฯ มีก้อนหินรูปร่างต่าง ๆ วางตัวอยู่ตามธรรมชาติอย่างสวยงาม
       ภูผายนต์ หรือถ้ำผาลาย อยู่ที่บ้านนาผาง ตำบลกกปลาซิว อำเภอเมือง ฯ เป็นส่วนหนึ่งของหุบเขาภูพาน ศิลปะที่ภูผายนต์ เป็นประเภทภาพแกะรอยหรือทำรูปรอยลงในหิน มีเรื่องราวมากที่สุด และมีขนาดใหญ่ที่สุด ในบรรดาศิลปะแบบเดียวกันทั้ง ๗ แห่งที่สำรวจพบในภาคอิสาน และเป็นภาพแกะที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในเอเซีย  ภาพแกะสลักดังกล่าวอยู่บริเวณหน้าผาทางด้านทิศตะวันตกของภูผายนต์  สูงจากเชิงเขาประมาณ ๒๐๐ เมตร
       ถ้ำพระด่านแร้ง  เป็นถ้ำหนึ่งที่มีความเป็นมาทางประวัติศาสตร์ อยู่บนภูดงสามปี ในเขตตำบลจันทร์เพ็ญ อำเภอเต่างอย  เป็นแหล่งศิลปะถ้ำประเภทลายสลัก หรือภาพที่เกิดจากการทำรูปรอยลงในหิน เป็นแหล่ง ๑ ใน ๓ แหล่งที่สำรวจพบในเขตอุทยาน ฯ
       ถ้ำม่วงภูก่อ  ภูก่อเป็นส่วนหนึ่งของเทือกเขาภูพาน  ถ้ำม่วงเป็นแหล่งศิลปะถ้ำประเภทภาพสลัก หรือการทำรูปรอยลงในหิน ตั้งอยู่ที่บ้านบึงสา ตำบลจันทร์เพ็ญ อำเภอเต่างอย เป็นถ้ำขนาดใหญ่จุคนได้กว่า ๑,๐๐๐ คน
       ถ้ำหีบภูผานาง  อยู่ที่บ้านโคกลาง ตำบลจันทร์เพ็ญ อำเภอเต่างอย  ถ้ำมีลักษณะคล้ายหีบ ลึกประมาณ ๘ เมตร ยาวประมาณ ๑๕ เมตร เป็นโพรงหินที่โผล่ขึ้นมาทางด้านทิศตะวันตก เป็นจุดชมวิวที่สวยงาม สูงจากพื้นราบเชิงเขาประมาณ ๒๐๐ เมตร
       ภูก่อ  เป็นยอดเขาสูงสุดในจังหวัดสกลนคร มีลักษณะเป็นหน้าผาสูงขึ้นคล้ายกำแพง  เมื่อมองจากยอดภูก่อไปทางด้านทิศตะวันออกจะเห็นผากะออม มีปางผักแพวอยู่ตรงกลาง และเห็นเทือกเขาภูลานช้างอยู่ด้านขวา
       ผาพญาเต่างอย  อยู่ที่บ้านห้วยหวด ตำบลจันทร์เพ็ญ อำเภอเต่างอย ลักษณะของผาเป็นหินทราย กว้าง ๕ เมตร หนา ๕ เมตร รูปร่างคล้ายเต่างอย (หมายถึงเต่ากำลังเล่นน้ำ)
หนองหาน
            เป็นแหล่งน้ำธรรมชาติที่ใหญ่ที่สุดในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และใหญ่เป็นอันดับสามของประเทศ รองลงมาจากบึงบรเพ็ดในภาคกลาง  และกว๊านพะเยาในภาคเหนือ อยู่สูงจากระดับน้ำทะเลประมาณ ๑๖๐ เมตร กว้างประมาณ ๗ กิโลเมตร  ยาวประมาณ ๑๘ กิโลเมตร  มีพื้นที่ประมาณ ๑๒๓ ตารางกิโลเมตร ครอบคลุมเขตเทศบาลเมืองสกลนคร กับอีก ๑๐ ตำบลของอำเภอเมือง ฯ ได้แก่ ตำบลธาตุเชิงชุม ตำบลธาตุนาเวง ตำบลท่าแร่ ตำบลนาแก้ว ตำบลบ้านแป้น ตำบลดงวัฒนา ตำบลม่วงลาย ตำบลเหล่าปอแดง และตำบลงิ้วด่อน
            หนองหานมีน้ำเต็มอยู่ตลอดปี เนื่องจากเป็นแหล่งรับน้ำจากลำน้ำหลายสาย  เป็นแหล่งที่ตั้งถิ่นฐานของชุมชนมาเป็นระยะเวลาอันยาวนาน  ในประวัติได้ขนานนามชุมชนนี้ว่า เมืองหนองหานหลวง  พื้นที่โดยรอบปรากฎร่องรอยการเข้ามาตั้งถิ่นฐานของมนุษย์ ย้อนหลังไปถึงยุคก่อนประวัติศาสตร์

| ย้อนกลับ | หน้าต่อไป | บน |